باب در حرام بودن غيبت و پشت سرگوئی و امر به حفظ و نگهداشت زبان

باب در حرام بودن غيبت و پشت سرگوئی و امر به حفظ و نگهداشت زبان

قال الله تعالی:{ وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ} الحجرات: ١٢

و قال تعالی: { وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولـئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً} الإسراء: ٣٦

و قال تعالی: {مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ} ق: ١٨

خداوند می فرمايد: و غيبت نکند بعضی شما بعضی را آيا دوست می دارد کسی از شما که گوشت برادرش را که مرده باشد، بخورد، پس متنفر شويد از او پس از خدا بترسيد همانا خدا توبه پذيرندهء مهربان است. حجرات: 12

خداوند می فرمايد: و مرو پس آنچه که به آن علم نداری، هر آئينه از هر يکی از گوش چشم و دل پرسيده خواهيد شد. إسراء: 36

و می فرمايد: بزبان نمی آرد، شخصی سخنی را جز اينکه نزد او نگهبانيست مهيا. ق: 18

- وَعنْ أبي هُريْرَةَ رضي اللَّه عنْهُ عَنِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  قَال: « مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَليقُلْ خَيْرا، أوْ ليَصْمُتْ » متفقٌ عليه.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه به خداوند و روز آخرت ايمان دارد، بايد سخن خير بگويد و يا خاموش باشد.

ش: اين حديث واضح است در مورد اينکه برای انسان مناسب است تا سخن نگويد، مگر اينکه سخن خير و خوب باشد و آن عبارت است از سخنی که مصلحت آن آشکار باشد و هرگاه در آشکار بودن مصلحت شک کند بايد که آن را بر زبان نياورد.

- وعَنْ أبي مُوسَى رضي اللَّه عَنْهُ قَال: قُلْتُ يا رَسُولَ اللَّهِ أيُّ المُسْلِمِينَ أفْضَلُ؟ قال: « مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِن لِسَانِهِ وَيَدِهِ » . متفق عليه.

- از ابو موسی رضی الله عنه روايت شده که گفت:

گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم! کدام مسلمان بهتر است؟

فرمود: آنکه مسلمانان از دست و زبان او در امان بمانند.

- وَعَنْ سَهْلِ بنِ سعْدٍ قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ يَضْمَنْ لي ما بيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَا بيْنَ رِجْلَيْهِ أضْمنْ لهُ الجَنَّة » . متفقٌ عليه.

- از سهل بن سعد رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه ميان ريش و ميان دو پايش (فرج) را برايم ضمانت کند، من بهشت را برای او ضمانت می کنم.

- وَعَنْ أبي هُرَيْرَةَ رضي اللَّه عَنْهُ أَنَّهُ سَمِعَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَقُول: إنَّ الْعَبْد لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمةِ مَا يَتَبيَّنُ فيهَا يَزِلُّ بهَا إلى النَّارِ أبْعَدَ مِمَّا بيْنَ المشْرِقِ والمغْرِبِ » . متفقٌ عليه.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:وی از پيامبر صلی الله عليه وسلم شنيد که فرمود: هر آئينه بنده ای کلمه ای را برزبان می آورد که در مورد آن نمی انديشد و به سبب آن به دوزخ می لغزد و دورتر از آنچه که در ميان مشرق و مغرب است.

- وَعَنْهُ عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالكَلِمةِ مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالى مَا يُلقِي لهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللَّه بهَا دَرَجات، وَإنَّ الْعبْدَ لَيَتَكلَّمُ بالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ تَعالى لا يُلْقي لهَا بالاً يهِوي بهَا في جَهَنَّم » رواه البخاري.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: هر آئينه بنده کلمه ای را از رضای خداوند بر زبان می آورد که به آن اهتمام نمی ورزد و خداوند وی را بدان کلمه به مرتبه ها بلند می برد و هر آئينه بندهء کلمهء از قهر خداوند را بر زبان می آورد که به آن اهميت نمی دهد و بدان در دوزخ فرو می غلطد.

- وعَنْ أبي عَبْدِ الرَّحمنِ بِلال بنِ الحارثِ المُزنيِّ رضي اللَّه  عَنْهُ أنَّ رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  قال: « إنَّ الرَّجُلَ ليَتَكَلَّمُ بالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوانِ اللَّهِ تَعالى ما كَانَ يَظُنُّ أنْ تَبْلُغَ مَا بلَغَتْ يكْتُبُ اللَّه اللَّه بهَا رِضْوَانَهُ إلى يَوْمِ يلْقَاه، وَإنَّ الرَّجُلَ لَيَتَكَلَّمُ بالكَلِمةِ مِنْ سَخَطِ اللَّه مَا كَانَ يظُنُّ أن تَبْلُغَ ما بلَغَتْ يكْتُبُ اللَّه لَهُ بهَا سَخَطَهُ إلى يَوْمِ يلْقَاهُ » .رواهُ مالك في « المُوطَّإِ » والترمذي وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.

- از ابو عبد الرحمن بلال بن حارث مزنی رضی الله عنه روايت است که:

رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: همانا مرد کلمه ای از رضای خداوند را بر زبان می آورد، در حاليکه گمان نمی کند که به آنچه رسيده، برسد، خداوند به سبب آن برايش رضای خود را تا روزی که با وی روبرو شود، می نويسد. و همانا مرد کلمهء از قهر خدا را بر زبان ميراند، در حاليکه گمان نمی کند که بدانچه رسيده، برسد و به سبب آن خداوند بر وی قهر و غضبش را تا روزی که وی را ملاقی شود، می نويسد.

- وعَنْ سُفْيان بنِ عبْدِ اللَّهِ رضي اللَّه عنْهُ قَال: قُلْتُ يا رسُولَ اللَّهِ حَدِّثني بأمْرٍ أعْتَصِمُ بِهِ قال: « قُلْ ربِّي اللَّه، ثُمَّ اسْتَقِمْ » قُلْت: يا رسُول اللَّهِ ما أَخْوفُ مَا تَخَافُ عَلَيَّ ؟ فَأَخَذَ بِلِسَانِ نَفْسِه، ثُمَّ قَال: « هذا » . رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.

- از سفيان بن عبد الله رضی الله عنه روايت شده که گفت: گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم کاری را بمن بگو که بدان چنگ زنم.

فرمود: بگو: الله تعالی پروردگار من است و سپس استقامت کن.

گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم از چه چيز بيشتر از همه بر من می ترسی؟

آنحضرت صلی الله عليه وسلم زبان خود را گرفته و فرمود: از اين.

- وَعَن ابنِ عُمَر رضي اللَّه عنْهُمَا قَال: قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا تُكْثِرُوا الكَلامَ بغَيْرِ ذِكْرِ اللَّه، فَإنَّ كَثْرَة الكَلامِ بِغَيْرِ ذِكْرِ اللَّه تَعالَى قَسْوةٌ لِلْقَلْب،وإنَّ أبْعَدَ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ القَلبُ القَاسي » . رواه الترمذي.

- از ابن عمر رضی الله عنهما روايت  شده که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: بدون ذکر خدا سخن را زياده مکنيد، زيرا بسيار سخن گفتن بدون ذکر خدا سبب سنگ دلی است. و هر آيينه دورترين مردم از خداوند انسان سنگ دل است.

- وعنْ أبي هُريرَة رضي اللَّه عَنهُ قَال: قال رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « مَنْ وَقَاهُ اللَّه شَرَّ مَا بيْنَ لَحْييْه، وشَرَّ مَا بَيْنَ رِجْلَيْهِ دَخَلَ الجنَّةَ » رَوَاه التِّرمِذي وقال: حديث حسنٌ.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه را خداوند از شر ميان ريش (زبان) و دو پايش (شرمگاه) حفظ نمود، به بهشت داخل می شود.

- وَعَنْ عُقْبةَ بنِ عامِرٍ رضي اللَّه عنْهُ قَال: قُلْتُ يا رَسول اللَّهِ مَا النَّجاة؟ قَال: « أمْسِكْ عَلَيْكَ لِسانَك، وَلْيَسَعْكَ بيْتُك، وابْكِ على خَطِيئَتِكَ » رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسن.

- از عقبه بن عامر رضی الله عنه روايت است که گفت:گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم سبب نجات چيست؟

فرمود: زبانت را محکم گير و بايد که خانه ات برايت بگنجد و بر گناهانت گريه کن.

- وعن أبي سَعيدٍ الخُدْرِيِّ رضي اللَّه عَنْهُ عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « إذا أَصْبح ابْنُ آدم، فَإنَّ الأعْضَاءَ كُلَّهَا تُكَفِّرُ اللِّسان، تَقُول: اتِّقِ اللَّه فينَا، فَإنَّما نحنُ بِك: فَإنِ اسْتَقَمْتَ اسَتقَمْنا وإنِ اعْوججت اعْوَججْنَا » رواه الترمذي.

- از ابو سعيد خدری رضی الله عنه روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: که چون فرزند آدم صبح کند، همهء اعضاء در برابر زبان فروتنی کرده می گويند: از خداوند در مورد ما بترس، زيرا ما در برابر آنچه که تو انجام می دهی مجازات می شويم. اگر تو راستی نمودی، ما راست می مانيم و اگر تو کجی کردی، ما کج می شويم.

ش: تکفر اللسان: اعضاء در برابر زبان فروتنی می کند يا کنايه است از آنکه اعضاء همگی زبان را به منزلهء کفران کنندهء نعمتها قرار می دهد.

- وعنْ مُعاذ رضي اللَّه عنهُ قال: قُلْتُ يا رسُول اللَّهِ أخبرني بِعَمَلٍ يُدْخِلُني الجَنَّة، ويُبَاعِدُني عن النَّار؟ قَال: « لَقدْ سَأَلْتَ عنْ عَظِيم، وإنَّهُ لَيَسِيرٌ عَلى منْ يَسَّرَهُ اللَّه تَعَالى علَيه: تَعْبُد اللَّه لا تُشْركُ بِهِ شَيْئا، وتُقِيمُ الصَّلاة، وتُؤتي الزَّكَاة، وتصُومُ رمضَانَ وتَحُجُّ البَيْتَ إن استطعت إِلَيْهِ سَبِيْلاً، ثُمَّ قَال: « ألا أدُلُّك عَلى أبْوابِ الخَيْر؟ الصَّوْمُ جُنَّة. ،َالصَّدَقةٌ تطْفِيءُ الخَطِيئة كما يُطْفِيءُ المَاءُ النَّار، وصلاةُ الرَّجُلِ منْ جوْفِ اللَّيْلِ » ثُمَّ تَلا: {تتجافى جُنُوبهُمْ عَنِ المَضَاجِعِ }  حتَّى بلَغَ { يعْمَلُونَ }  [ السجدة: 16 ] . ثُمَّ قال: « ألا أُخْبِرُكَ بِرَأسِ الأمْر، وعمودِه، وذِرْوةِ سَنامِهِ » قُلت: بَلى يا رسول اللَّه: قَال: « رأْسُ الأمْرِ الإسْلام، وعَمُودُهُ الصَّلاة. وذروةُ سنامِهِ الجِهَادُ » ثُمَّ قال: « ألا أُخْبِرُكَ بـِمِلاكِ ذلكَ كله؟» قُلْت: بَلى يا رسُولَ اللَّه. فَأَخذَ بِلِسَانِهِ قال: « كُفَّ علَيْكَ هذا » قُلْتُ: يا رسُولَ اللَّهِ وإنَّا لمُؤَاخَذون بمَا نَتَكلَّمُ بِه؟ فقَال: ثَكِلتْكَ أُمُّك، وهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ في النَّارِ على وَجُوهِهِم إلاَّ حصَائِدُ ألْسِنَتِهِم؟ » .

رواه الترمذي وقال: حدِيثٌ حسنٌ صحيح، وقد سبق شرحه.

- از معاذ رضی الله عنه روايت شده که گفت:گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم از عملی با خبرم کن که مرا به بهشت داخل نموده و از دوزخ دور کند!

فرمود: از چيز بزرگی سؤال کردی و آن آسان است بر کسيکه خداوند بر او آسان کند و آن اينکه خدا را پرستش نموده و به او چيزی شريک نياوری و نماز بگذاری و زکات بدهی و روزهء ماه رمضان را بگيری و حج خانه کنی، اگر توانستی که به آن دست يابی. سپس فرمود: آيا ترا به دروازه های خير راهنمائی نکنم؟ روزه سپر است و صدقه گناه را خاموش می کند، چنانکه آب آتش را خاموش می سازد. و نماز شخص در دل شب. سپس تلاوت نمود: {تتجافى جُنُوبهُمْ عَنِ المَضَاجِعِ }  تا اينکه رسيد به { يعْمَلُونَ }  بعد فرمود: آيا ترا از اساس کار و ستونش و بلندی و قله اش باخبر نسازم؟

گفتم: آری يا رسول الله صلی الله عليه وسلم!

فرمود: اسلام اساس کار است و ستونش نماز و بلندی قله اش جهاد می باشد. باز فرمود: آيا ترا به اساس و زيربنای همهء اينها خبر ندهم؟

گفتم: آری يا رسول الله صلی الله عليه وسلم!

آنحضرت صلی الله عليه وسلم زبان خود را گرفته و فرمود: اين را بر خود نگهدار.

گفتم: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم! آيا به آنچه سخن می گوييم، مؤاخذه می شويم؟

فرمود: مادرت به سوگ تو بنشيند و آيا مردم را بجز محصول زبان های شان چيز ديگری در دوزخ سرنگون می سازد؟

- وعنْ أبي هُرَيرةَ رضي اللَّه عنهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « أَتَدْرُونَ ما الغِيبةُ؟» قَالُوا: اللَّه ورسُولُهُ أَعْلَم. قال:« ذِكرُكَ أَخَاكَ بما يكْرَهُ » قِيل: أَفرأيْتَ إن كان في أخِي ما أَقُول؟ قَال: « إنْ كانَ فِيهِ ما تقُولُ فَقَدِ اغْتَبْته، وإنْ لَمْ يكُن فِيهِ ما تَقُولُ فَقَدْ بهتَّهُ » رواه مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آيا می دانيد که غيبت، چيست؟

گفتند: الله تعالی و رسولش داناتر است.

فرمود: برادرت را به آنچه که از آن خوشش نمی آيد، ياد آور شوی.

گفت: چطور است هر گاه در برادرم آنچه می گويم، باشد؟

فرمود: اگر آنچه می گوئی در وی باشد، غيبتش کرده ای و اگر نباشد، بوی بهتان بسته ای.

- وعنْ أبي بكْرةَ رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال في خُطْبتِهِ يوْم النَّحر بِمنىً في حجَّةِ الودَاع: « إنَّ دِماءَكُم، وأمْوالَكم وأعْراضَكُم حرامٌ عَلَيْكُم كَحُرْمة يومِكُم هذا، في شهرِكُمْ هذا، في بلَدِكُم هذا، ألا هَلْ بلَّغْت » متفقٌ عليه.

- از ابو بکره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم در خطبهء روز عيد خويش در منی در حجة الوداع فرمود: همانا خونهای شما و مالهای شما و آبروی تان بر شما حرام است، مانند حرمت اين روز شما در اين ماه و در اين شهر شما. آيا آنچه را که به تبليغ آن مأمور شده بودم، رساندم؟

- وعنْ عائِشة رضِي اللَّه عنْها قَالَت: قُلْتُ للنبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم حسْبُك مِنْ صفِيَّة كذا وكَذَا قَال بعْضُ الرُّواة: تعْني قَصِيرة، فقال: « لقَدْ قُلْتِ كَلِمةً لو مُزجتّ بماءِ البحْر لمَزَجتْه، » قَالَت: وحكَيْتُ له إنساناً فقال: « ما أحِبُّ أني حكَيْتُ إنْساناً وإنَّ لي كذا وَكَذَا » رواه أبو داود، والترمذي وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.  

- از عائشه رضی الله عنها روايت است که گفت:برای پيامبر صلی الله عليه وسلم گفتم: که از صفيه اينقدر و اينقدر کافيست. بعضی از راويان گفته اند: يعنی کوتاه است.

فرمود: همانا کلمهء گفتی که اگر به آب دريا خلطش کنی با آن مخلوط شود!

عائشه رضی الله عنها گفت: و برای او نمونهء انسانی را در آوردم.

فرمود: دوست ندارم که حرکت و فعل انسانی را تمثيل کنم و برايم اينقدر و اينقدر باشد.

ش: يعنی آب دريا را از نفسش بد بوی و متعفن و بد مزه می سازد.

- وَعَنْ أنَسٍ رضي اللَّه عنهُ قال: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لمَّا عُرِجَ بي مررْتُ بِقَوْمٍ لهُمْ أظْفَارٌ مِن نُحاسٍ يَخمِشُونَ بهَا وجُوهَهُمُ وَصُدُورَهُم، فَقُلْت: منْ هؤلاءِ يَا جِبْرِيل؟ قَال: هؤلاءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ لُحُوم النَّاس، ويَقَعُون في أعْراضِهم، » رواهُ أبو داود.

- از انس رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: چون به معراج برده شدم، از کنار گروهی گذشتم که ناخنهايی مسين داشتند و بدان رويها و سينه های شانرا می خراشيدند.

گفتم: ای جبرئيل اينها کيانند؟

فرمود: اينان کسانی اند که گوشتهای مردم را می خورند و آبروی شان را می ريزند.

- وعن أبي هُريْرة رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « كُلُّ المُسلِمِ عَلى المُسْلِمِ حرَام: دَمُهُ وعِرْضُهُ وَمَالُهُ » رواهُ مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: همهء چيز مسلمان بر مسلمان حرام است، خونش، آبرويش و مالش.