برگزاری مراسم مولودی خوانی در کردستان

برگزاری مراسم مولودی خوانی در کردستان

برگزاری مراسم مولودی خوانی در کردستان سابقه ای دیرینه دارد و هر ساله در ایام ماه ربیع الاول اکثر اقشار مختلف جامعه زن و مرد پیر و جوان، غنی و فقیر در منازل، مساجد و…  جمع شده و به مناسبت مولود حضرت محمد(ص) به مدح و ستایش این بزرگوار می پردازند.‌ و بسیار باشکوه‌ و پرشور و شوق‌ برگزار می‌شود.و معمولاً همه مهمانان و حاضران از یک‌ غذا می‌خورند. هماهنگ‌ و همنوا، گوش‌ جان‌ به‌ نغمه‌های‌ زیبای‌ مراسم‌ می سپارند.

 مکان‌ اجرای‌ مراسم‌ را با شمع‌ و انواع‌ چراغ‌ منور می‌سازند، عود می‌افروزند تا فضای‌ محیط‌ معطر شود. بر روی‌ سر و دست‌ اهل‌ مجلس‌ گلاب‌ می‌پاشند و مجلسیان‌ صلوات‌گویان‌ خدا را شکر می‌کنند. با وسایل‌ تزیینی‌ محل‌ را زینت‌ داده‌ و با نقل‌ و شیرینی‌ و شربت‌ و غذا از حاضران‌ پذیرایی‌ می‌کنند.

لذا می توان گفت که یکی‌ از جلوه‌های‌ جالب‌ و زیبای‌ موسیقی‌ مذهبی‌ را در کردستان‌ می‌توان‌ در ماه‌ ربیع‌الاول‌ که‌ در میان‌ عامه‌ مردم‌ به‌ ماه‌ مولود میلاد حضرت‌ محمد (ص‌) مشهور است‌ مشاهده‌ کرد.

انگیزه های  برگزاری مولودی در کردستان

۱)علاقه به رسول الله،عده ای از مسلمانان کرد بویژه انسان های ثروتمند و دارا صرفا به منظور احیای سنّتی حسنه و عشق عمیق به شخصیت پیامبر (ص) به برگزاری چنین محفل هایی مبادرت می ورزند.

۲)  نذر و صدقه ،گاهی برای‌ رفع‌ مشکلی‌ ، طلب‌ شفا برای‌ مریضی‌ یا به‌ شکرانه‌ بازگشت‌ سلامتی‌ یا رهایی‌ از تصادفات‌ یا دفع شدن بلایی‌ بزرگ‌، آزاد شدن‌ اسیر یا زندانی‌، به‌ شکرانه‌ پایان‌ تحصیلات‌ علوم متداول‌ یا احداث‌ ساختمان‌ ،  پایان‌ کار درو و برداشت‌ محصول‌ در روستاها ،به‌ دست‌ یافتن به موفقیتی چون‌ تشکیل‌ زندگی‌ مشترک‌ یا متولد شدن فرزند ، استخدام شدن در یکی از اداره ها و… برگزار می شود.

۳) طلب برکت ،برخی از عوام مسلمانان کرداعتقاد دارند که هر کسی هرسال مراسم مولد را جشن بگیرد ، برکت و رزق و روزی او فراوان خواهد شد چنانکه مشتاقان مولودی این بیت “هه ر که سی هه رسال بیکا به عاده ت- نامری ئه و که سه غه یری شه هاده ت” یعنی هر کس عادت کند سالانه مولودی برپانمایدجز از راه شهادت نمی میرد، در طول مراسم زمزمه می نمایند. برخی خانواده ها بویژه در روستاها معمولا گوسفندی یا گاوی و… را از آغاز سال به منظور ذبح آن در ایام مولودی نگهداری می نمایند و پس از فرارسیدن ماه ربیع   گوشت آن را در بین مردم و همسایه ها و نیازمندان توزیع می کنند.

شیوه برگزاری

مراسم ماه مولود علاوه بر مساجد در منازل هم برگزار می شود،در این‌ مراسم‌ ابتدا چند آیه‌ از قرآن‌ مجید تلاوت‌ می‌شود، بعد از بیان‌ مقدمه‌یی‌، فصلی‌ از «قصیده‌ بردیه‌» خوانده‌ می‌شود، این‌ اولین‌ و معمولی‌ترین‌ آهنگ‌ مولودخوانی‌ است‌. همه‌ حاضران آن‌ را دانسته و هم زبان‌ و هم صدا شعرهای‌ سربند را تکرار می‌ کنند. این‌ آهنگ‌ به‌ وسیله‌ دف‌‌، دوطبله‌‌ همراهی‌ می‌شود.

گاهی فردی شروع به خواندن قصیده بردیه  می کند که شامل مدح و ثنا، شمایل و خصلت های پیامبراکرم(ص) است ، و در پایان هر بیت، حاضران همصدا و هماهنگ شعر “مولای صل و سلم دائما ابدا علی حبیبیک خیر الخلق کلهم” را تکرارمی کنند.

گاهی در این مراسم ها ، ابتدا فردی خوش صدا چندشعر و نثرمسجّع  خوانده وسپس شروع می کند.به خواندن کتاب مولودنامه ،که حاوی مطالبی از جهان قبل ازبعثت، کودکی تا وفات حضرت محمد(ص) است البته همراه با نوای دلنشین دف .

در پایان مراسم‌، حاضران‌ به‌ احترام شخصیّت‌ حضرت‌ محمد(ص) به‌ پا می‌خیزند و در حالی که رو به‌ قبله‌ ایستاده‌ اند  آهنگ‌ «یارب  بالمصطفی‌ بلغ مقاصدنا» از قصیده «بردیّه» را هماهنگ می‌خوانند و همچنین برای‌ حاضران‌، شفای‌ بیماران‌، ترقی‌ اسلام‌ و … بطور دسته‌جمعی‌ در فضایی‌ سرشار از معنویت و باقلب هایی‌ مملو از محبت‌ و ایمان‌ به‌ پیغمبر (ص)، ‌ دعا می خوانند.

چندسالی است مردم مسلمان کرد ، مراسم مولودی را باسبکی تقریباً متفاوت و اغلب در مساجد برگزار نموده و از  عموم مردم دعوت به حضور می شود  .

چند تفاوت اساسی این شیوه مولودی با مولودی خوانی های گذشته به چشم می خورد از جمله ۱) از یک یا چند نفر از ماموستایان ئاینی یا کارشناسان دینی دعوت می شود تا با تسلط هرچه تمام در باره بخشی از زندگانی پیامبر به سخنرانی بپردازند     ۲) بیشتر مباحث مطرح شده در این مراسم مربوط به پس از بعثت پیامبر است نه ولادت آن حضرت .   ۳) گروه های سرود که اغلب جوان و خوش صدا هستند بر زیبایی و طراوت این محفل نورانی و معنوی می افزایند       ۴) هزینه های احتمای این گونه مراسم ها که عبارت است از شیرینی و شربت و… بر عهده چند نفر انسان خیر و نیکوکار خواهد بود  نه یک نفر یا یک خانواده . ۵) بیشتر به این گونه مراسم ها به عنوان یک همایش شناختن ابعاد زندگانی رسول الله (ص)نگاه می شود تا یک جلسه معنوی و دارای ثواب و…….

“مه ولود نامه هایی”  به زبان کردی

۱)    مولود نامه”شیخ حسین قاضی” اولین مولود نامه کردی است که در سال ۱۲۰۸هجری – ۱۷۸۶ میلادی . که ۲۲۶ سال نگارش شده است. [۲۱]، این مولود نامه با زبان کردی وبا نثربسیار زیبای مسجع وبا استفاده از کلمات زیبا که تاکنون مولود نامه ای با این نثر روان وقوی نوشته نشده ، در بین متن از اشعار کردی وعربی استفاده کرده؛ اگر چه اشکالاتی از جهت علمی بر آن وارد است؛ زیرا خیلی مستد نیست.

۲) مولود نامه “شیخ محمدخال”که به جهت علمی وادبی در سطح عالی است ونویسنده به شیوه نثرآن را تألیف کرده.  ماموستا محمدخال،ادیب، نویسنده ،مترجم ومفسّر قرآن،خود- در چاپ دوم مولودنامه- می گوید:« در سال ۱۳۵۸هجری-۱۹۳۶میلادی، مرحوم[شاعروادیب] «پیره میرد» که استاد زبردستی بود، خواست که مراسم  مولودی را برگزار کند، درآن وقت مولود نامه ای[به زبان کردی] به جز؛مولودنامه«شیخ حسین قاضی» – که صدو پنجاه سال قبل نوشته شده بود- چیز دیگری نبود، که [متأسفانه] مستندعلمی وعقلی نداشت. واشعارش[بیشتر] به زبان عربی بود. ناچار «پیره میرد» از من خواست؛ مولود نامه ای بنویسم، من هم آمدم  خلا صه ای پیرامون تاریخ پیامبر (ص) نوشتم،  بخش هایی از سیره پیامبر انتخاب نمودم که بتواند سرمشق برای هر کس وهرملتی باشد؛سپس هرمطلبی را که من می نوشتم،«پیره میرد» آن رابه شعرتبدیل می کرد.تادر اثنای  مولودنامه با مقام صدای زیباخوانده شود.

روزی قبل ازمراسم مولودی «پیره میرد»؛ دوستان وآشنایانی را برای گوش دادن به مولود نامه تازه ، دعوت می کرد.

استاد«پیره میرد» [برای چاپ دوّم] این اشعار را به صورت چاپ برای[ انتشارات] فرستاد.

زانستی چرای خوێندنی هه ڵکرد              دوژمنیێکی وه ک نادانیی کز کرد

ئێستاش ئه یه وێ بۆ پاسی ئایین             گیانی پێغه مبه ر بکا به په رژین

وا مه لوودێکی تازه ئه خوێنیین         بۆ عه سری هه ێنی زوو ته شریف بێنین

این مولود نامه که در سال ۱۹۳۷ م- چاپ شد در مدّت کمی نایاب شد ومردم خواهان چاپ مجدّد آن شدند من هم برای چاپ دوّم برخی اصلاحاتی در آن انجام دادم.[۲۲]

۳)    مولود نامه« ماموستا جه لی زاده» که بیشتر به شیوه نگارش مولودنامه «شیخ حسین قاضی»است؛با تغیراندکی در متن واشعار، چاپ  بهرام وانتشارات:سیدیان –مهاباد، ۱۳۶۴٫

۴)    مولود نامه«ماموستا ملا هادی أفخم زاده» سال ۱۳۷۰خورشیدی، انتشارات ناسیح افخم زاده. به صورت نثرنوشته شده وبرای میانه مولود نامه اشعاری، را در سطح عالی سروده است.

۵)    مولود نامه«ماموستا ملا عبدالکریم مدرّس- نامی-» به صورت نثر ودرمیانه نثر از اشعار، زیبا و دلربا استفاد کرده است،که در سال ۱۴۰۲هجری ۱۹۸۲ میلادی چاپ ونشر گردید

۶)    مولودنامه«محمد امین بلدی شنوی» ،ت ۱۲۶۸ش- ف ۱۳۳۳ش.

۷)   مولود نامه«ماموستا محمد قاضی خضری اشنویه» فرزند ارشد ایشان در باره این کتاب چنین می گوید:در سال۱۳۳۴خورشیدی پدر بزرگوارم آن را تألیف کرده؛ به صورت نثر نوشته شده واز اشعار «محمد امین بلدی» نیز استفاده نموده است.

۸)مولود نامه«ماموستا حسین شیخانی اشنویه» که در سال ۱۳۵۰ خورشیدی که همه را به صورت نظم  و شعر نوشته است.

۹)    مولود نامه«ماموستا سیّد بهاء الدین شمس قریش»، همه به صورت نظم نوشته شده ،چاپ وانتشار:کردستان- سنندج.

۱۰) مولود نامه«ماموستا ملا محمد شلماشی»، به صورت نظم ونثر،چاپ، ۱۴۲۱هجری قمری۲۰۰۰م-،تجدید چاپ،انتشارات کردستان- سنندج.

۱۱) مولود نامه«کاک احمد مفتی زاده»  به صورت نظم ودر ۶۵۹ بیت تنظیم شده که به صورت جزوه و کپی در اختیار دوستداران او  قرار دارد.

۱۲)مولود نامه«سیّد عبدالله وبلری» در سال ۱۳۷۰ش عبدالرحمن سلینی آن را باز نویسی کرده، همه به لهجه «هه ورامی» وبه صورت نظم نوشته شده،چاپ ونشر،کردستان- سنندج.

۱۳) مولود نامه«شیخ نسیم تختی»، به صورت نظم نوشته شده وبه لهجه« هه ورامی»، چاپ نشر،کردستان –سنندج.

۱۴) مه ولود نامه ، اثر«ماموستا ملا عمر نوربختی»  نقده ، که در آن  از ولادت پیامبر(ص) تا فتح مکه ، بحث  شده وجزوه نامبرده به صورت نثر موزون و درسال ۱۳۸۷  هجری شمسی تالیف شده است ولی هنوز چاپ نشده است ؛ بلکه نسخه هایی از آن به صورت کپی قابل دسترسی است  ؛ لازم به ذکراست مولودنامه مذکور مورد استقبال جمع کثیری از ماموستایان بوده و می باشد.

۱۵) مولود نامه حه زره تی پیغه مبه ر(ص) اثر ماموستا حسن ارتوسی که به صورت نظم وبا زبان کردی بادینی  به رشته تحریر در آمده است .(انتشارات نالوسی اشنویه۱۳۶۱ هجری شمسی)
۱۶) مولودنامه «ماموستا رحمن حسین زاده (حسین گورژی)» که به صورت نثر تدوین شده ودرانتشارات صلاح الدین ایوبی و در سال ۱۳۶۹ هجری شمسی به چاپ رسیده است
علاوه بر مولودنامه هایی که  به لهجه های کردی  «سورانی»،«کرمانجی»و «هه ورامی»و… .نوشته شده ، می توان برای مراسم مه و لودی از آن ها بهره گرفت. 

جدا از کسانی که کتاب مولودنامه نوشته اند  شاعران دیگری نیز بوده اند که برای مراسم مولودی شعر سروده اند از جمله: «مه حوی»،«طاهر بگ جاف»،«وه فایی»،«احمدکور»،«ناری»،«قانع»،سید طاهرهاشمی»،«شیخ محمدحسامی»،«احمد بگ صاحب  قه ران »، «پیره میرد» و«هیوا»[۲۳]…. .

 [۲۱] – مقدمه مولود نامه شیخ محمدخال،۳٫،انتشارات، کردستان.

[۲۲] -مقدمه چاپ دوم مولود نامه ماموستای خال، ص۳۰، انتشارات کردستان-سنندج.

[۲۳] – دیاری ماموستا، تهیه وتنظیم،عبد الرحیم محمودی،۱۳۹۰ش،انتشارات،کر-سنندج.