صدق و راستی

صدق و راستی

قال الله تعالی: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَكُونُواْ مَعَ الصَّادِقِينَ} التوبة: ١١٩

قال تعالی: {وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ} الأحزاب: ٣٥

قال تعالی: {فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْراً لَّهُمْ} محمد: ٢١

خداوند می فرمايد: ای مؤمنان از خدا بترسيد و با راستان يار باشيد. توبه: 119

و هم می فرمايد: مردان راستگو و زنان راستگو. احزاب: 35

و نيز می فرمايد: همان اگر با خدا راستی می کردند حقا که برای شان بهتر بود. محمد: 21

اما روايات وارده در اين مورد بشرح زير است:

- فَالأَوَّل: عَن ابْنِ مَسْعُودٍ رضي اللَّه عنه عن النَّبِيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِنَّ الصَّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ ، وَإِنَّ الرَّجُلَ ليصْدُقُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقا، وإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الفجُورِ وَإِنَّ الفجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّار، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّاباً » متفقٌ عليه.

- از عبد الله بن مسعود رضی الله عنه روايت است که:

پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمودند: همانا راستی انسان را بسوی نيکوکاری رهنمائی می کند، و نيکو کاری انسان را به بهشت رهنمون می گردد، و همانا شخص راست می گويد تا اينکه در نزد خداوند بسيار راستگو و صديق نوشته می شود. دروغ انسان را به معاصی و گناهان سوق می دهد و گناهان انسان را بسوی دوزخ می کشاند. شخص همانا دروغ می گويد تا که در پيشگاه خداوند کذاب و بسيار دروغگو نوشته می شود.

- الثَّاني: عَنْ أبي مُحَمَّدٍ الْحَسنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبي طَالِب، رَضيَ اللَّهُ عَنْهما، قَالَ حفِظْتُ مِنْ رسولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « دَعْ ما يَرِيبُكَ إِلَى مَا لا يَريبُك، فَإِنَّ الصِّدْقَ طُمأنينَةٌ، وَالْكَذِبَ رِيبةٌ » رواه التِرْمذي وقال: حديثٌ صحيح.

- از ابومحمد حسن بن علی بن ابی طالب رضی الله عنهما روايت است که گفت: بياد دارم از پيامبر صلی الله عليه وسلم که فرمود: ترک کن آنچه را که ترا به شک می اندازد و چنگ زن به چيزی که ترا به شک نمی اندازد. چون راستی اطمينان و آرامش خاطر است و دروغ شک است.

ش: يعنی وقتی نفس خود را يافتی که در چيزی شک دارد ترک آن چيز بهتر است. چون نفس مسلمان اين خاصيت را دارد که به صدق و راستی اطمينان حاصل می نمايد و از دروغ و کذب، تنفر ميداشته، هر چند که نداند آنچه برايش اطمينان و سکون می دهد چيست؟ (مترجم)

- الثَّالث: عنْ أبي سُفْيانَ صَخْرِ بْنِ حَربٍ  . رضيَ اللَّه عنه. في حديثِه الطَّويلِ في قِصَّةِ هِرقْل، قَالَ هِرقْل: فَماذَا يَأْمُرُكُمْ يعْني النَّبِيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ أَبُو سُفْيَانَ: قُلْت: يقول « اعْبُدُوا اللَّهَ وَحْدَهُ لا تُشرِكُوا بِهِ شَيْئا، واتْرُكُوا ما يَقُولُ آباؤُكُم، ويَأْمُرنَا بالصَّلاةِ والصِّدق، والْعفَاف، والصِّلَةِ » . متفقٌ عليه.

- از ابو سفيان صخر بن حرب رضی الله عنه در حديث طويل و درازش در قصهء هرقل (هراکليوس) نقل شده که:

هرقل گفت: آنحضرت صلی الله عليه وسلم شما را به چه امر می کند؟

ابوسفيان می گويد، گفتم: می گويد خدای واحد را بپرستيد، به او چيزی را شريک مياوريد و ترک نمائيد آنچه را که پدران شما می گويند و ما را دستور می دهد که نماز بخوانيم و راست بگوييم و پاکدامنی ورزيم و صلهء رحم بجای آوريم.

- الرَّابِع: عَنْ أبي ثَابِت، وقِيل: أبي سعيد، وقِيل: أبي الْولِيد، سَهْلِ بْنِ حُنيْف، وَهُوَ بدرِي، رضي اللَّه عنه، أَن النبيَّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « مَنْ سَأَلَ اللَّهَ، تعالَى الشِّهَادَة بِصِدْقٍ بَلَّغهُ اللَّهُ مَنَازِلَ الشُّهدَاء، وإِنْ مَاتَ عَلَى فِراشِهِ » رواه مسلم.

- از ابو ثابت يا ابو سعيد يا ابو الوليد سهل بن حنيف بدری رضی الله عنه روايت است که:

آنحضرت صلی الله عليه وسلم فرمودند: کسی که از روی صدق و راستی از خداوند شهادت را طلب کند خداوند او را از درجات شهداء بهره مند می سازد هرچند بر بالينش بميرد.

ش: مصنف کتاب گويد: از اين حديث، استحباب طلب شهادت، و اينکه انسان می بايد نيت خير داشته باشد، دريافت می گردد. (مترجم)

- الخامِس: عَنْ أبي هُريْرة رضي اللَّهُ عنه قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « غزا نَبِيٌّ مِنَ الأَنْبِياءِ صلواتُ اللَّه وسلامُهُ علَيهِمْ فَقَالَ لقوْمِه: لا يتْبعْني رَجُلٌ ملَكَ بُضْعَ امْرَأَةٍ. وَهُوَ يُرِيدُ أَن يَبْنِيَ بِهَا وَلَمَّا يَبْنِ بِها، ولا أَحدٌ بنَى بيُوتاً لَمْ يرفَع سُقوفَهَا، ولا أَحَدٌ اشْتَرى غَنَماً أَوْ خَلَفَاتٍ وهُو يَنْتَظرُ أوْلادَهَا. فَغزَا فَدنَا مِنَ الْقَرْيةِ صلاةَ الْعصْرِ أَوْ قَريباً مِنْ ذلك، فَقَال للشَّمس: إِنَّكِ مَأمُورةٌ وأَنا مأمُور، اللهمَّ احْبسْهَا علَينا، فَحُبستْ حَتَّى فَتَحَ اللَّهُ عليْه، فَجَمَعَ الْغَنَائِم، فَجاءَتْ  يَعْنِي النَّارَ لتَأكُلهَا فَلَمْ تطْعمْهَا، فقال: إِنَّ فِيكُمْ غُلُولاً، فليبايعنِي منْ كُلِّ  قبِيلَةٍ رجُل، فلِزقتْ يدُ رَجُلٍ بِيدِهِ فَقال: فِيكُم الْغُلول، فليبايعنِي قبيلَتُك، فلزقَتْ يدُ رجُليْنِ أو ثلاثَةٍ بِيَدِهِ فقال: فِيكُمُ الْغُلُول، فَجاءوا برَأْسٍ مِثْلِ رَأْس بَقَرَةٍ مِنْ الذَّهب، فوضَعها فَجَاءَت النَّارُ فَأَكَلَتها، فلمْ تَحل الْغَنَائِمُ لأحدٍ قَبلَنَا، ثُمَّ أَحَلَّ اللَّهُ لَنا الغَنَائِمَ لمَّا رأَى ضَعفَنَا وعجزنَا فأحلَّها لنَا » متفقٌ عليه.

- از ابوهريرة رضی الله عنه روايت است که:

رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمودند: يکی از پيامبران عليهم السلام جهاد نموده، و به غزا رفت، و برای قومش گفت: چند کس بدنبال من نيايد، مردی که زنی را به نکاح گرفته تا با او همبستر شود در حاليکه هنوز با وی همبستر نشده و نه کسی که خانه های ساخته و سقف آنها را بلند نکرده است، و نه کسی که گوسفندی يا شتر بارداری را خريده، و انتظار اولاد آنرا می کشد. سپس جهاد نمود، نماز عصر يا نزديک نماز عصر به قريهء نزديک شد و برای آفتاب گفت: تو هم مأموری و من هم مأمورم، خدايا آفتاب را بر ما نگهدار، و حبس کن، و آفتاب بند شد تا اينکه قريه را برايش گشود بعداً غنيمت ها را جمع نمود، و نوبت آتش رسيد، ولی آتش آنرا نسوخت، گفت: همانا در ميان شما به غنيمت خيانت شده است. بايد از هر قبيله يک نفر از شما با من بيعت کند، بعداً دست مردی بدستش چسبيد و گفت: خيانت در غنيمت از طرف شما صورت گرفته بايد قبيله ات با من بيعت نمايد. بعد دست دو يا سه نفر به دستش رسيد،و گفت: خيانت از ميان شما شده بعداً سپر طلائی را که مانند سر گاو بود آوردند سپس آنرا گذاشت آتش آمده آنرا سوخت. غنائم برای هيچ کس پيش از ما حلال نشد، ولی بعداً خداوند ضعف و ناتوانی ما را ديده آنرا برای ما حلال ساخت.

ش: امام قرطبی در شرح اين حديث می گويد: که پيامبر مذکور صلی الله عليه وسلم قومش را نهی فرمود که در يکی از احوال مذکور از آنها پيروی کنند، زيرا ياران آنحضرت صلی الله عليه وسلم در آن صورت وابستگی ذهنی يا نفی بر اين اسباب پيدا می کردند، و عزائم شان در نتيجه سست و در جهاد و شهادت رغبت و علاقه شان کم می گرديد البته در بارهء غنائم حديث ديگری نيز آمده است که: برای من غنائم حلال شده با اينکه برای کسی قبل از من حلال نشده بود. (مترجم)

- السادِس: عن أبي خالدٍ حكيمِ بنِ حزَام. رضِيَ اللَّهُ عنه، قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « الْبيِّعَان بالخِيارِ ما لم يَتفرَّقا، فإِن صدقَا وبيَّنا بوُرِك لهُما في بَيعْهِما، وإِن كَتَما وكذَبَا مُحِقَتْ بركةُ بيْعِهِما » متفقٌ عليه.

- از ابو خالد حکيم بن حزام رضی الله عنه که در سال فتح مکه ايمان آورد و پدرش از بزرگان قريش در زمان جاهليت و اسلام بود، روايت است که:

رسول الله صلی الله عليه وسلم  فرمود: هردو معامله کننده (فروشنده و خريدار) اختيار دارند تا زمانی که از هم جدا نشوند، اگر راست گفتند و بيان نمودند در معامله شان برکت نهاده می شود. اگر پوشيدند و دروغ گفتند، برکت معامله شان از ميان می رود.

ش: چنانچه وقتی تاجری صدر ورزد ودر خريد و فروشش خيانت و غش ننمايد، در معامله اش برکت داده می شود، همينگونه برای بنده ای که در معامله اش با خداوند متعال صدق و راستی نمايد و در ادای حق عبوديت آن ريا و غش نداشته باشد، در اين معاملهء وی برکت داده شده و ثمرهء آن را بصورت ثواب در می يابد. در اين آيهء کريمه ياد آوری شده: {إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ }التوبة111. و اين خود می رساند که صدق در معامله مبين کمال مراقبت بوده و رهنمون وی بسوی بهشت می باشد. و إن البر يهدی إلی الجنة. (مترجم)