مفهوم ومعنی تبرک (2 )

مفهوم ومعنی تبرک (2 )

))تبرك به جايي كه دست پيغمبرصلی الله علیه وسلم به آن تماس پيدا كرده  است(( 

صفيه دختر مجزأت روايت كرده است كه موي پيشاني ابا مــحذوره بسيار بلند شده بود، اگر مي نشست موهاي سرش به زمين مي رسيد،به  اوگفتند چرا موهايت را كوتاه نمي كني؟پاسخ داد دست حضرت رسول صلی الله علیه وسلم به آن رسيده است ودستش برآن ماليده است وتاهنگام مرگ حاضر نخواهم شدآنراكوتاه نمايم. طبراني روايت كرده است وهمچنين درمجمع الزوايد جلد5 صفحه165نقل شده است وقتيكه ابومحذوره از پيـغمبر درخواست نمود كه آداب اذان گفتن را به من بياموز حــضرت دســت به موهاي پيشاني او كشيد وآداب اذان گفتن را به او آموخت. 

))تبرك به ظرفيكه به آن آب آشاميده ومسجديكه در آن نماز خوانده است((

 ابوبرده مي گويد، به مدينه رفتم وبه عبدالله بن سلام رسيدم، گـــــفت مهمان من باش، در ظرفيكه رسول خدا صلی الله علیه وسلم به آن آب آشاميده است  به شـما آب خواهم داد و درجاييكه آن حضرت نمازخوانده نماز بگذار، مي گويد  با او رفتم وبا همان ظرف آب به من داد ودر جاييكه آن حــضرت نماز خوانده بود نمازم را خواندم.

بخاري در كتاب اعتصام به كتاب وسنت اين روايت را نقل كــــرده است. 

))تبرك به ساختمان((

محمد بن سوقه از پدرش روايت مي كند، وقتيكه عـمروبــن حـريث ساختمانش را به اتمام رسانيد پدرم براي اجاره كردن آن به نزد عمرو رفت ودرخواست اجاره ساختمان را نمود،گفت به منظور چه آنرا اجاره مــي كني، گفت هم در آن سكونت مي ورزم و هم داد وستد انجام مي دهـم، گفت به شماميگويم، اين ساختمان براي سكونت وتجارت مبارك است، زيرا وقتي به خدمت حضرت رسول صلی الله علیه وسلم رسيدم واموالي در نزدش  بود بدست مباركش چند سكه درهم را به من داد، وفرمود اي عمرو اينها  را بگير وببين در كجا خرج خواهي كرد،آنها را گرفتم مدتي زيادي آنـــها را هزينه نكردم وتحويل مادرم داده بودم،تا اينكه به كوفه آمدم وتصـــــميم گرفتم يك باب ساختماني را بخرم،مادرم به من گفت هر وقت خـــانه را خريدي به من اطلاع بده، من هم اين خانه را بنا گذاشتم وپولش را تهيه مي كردم، به مادرم اطلاع دادم، ديدم چيزي را بيرون آورد ودر آن پول كــــــــه آماده كرده بودم به فروشنده تحويل بدهيم انداخت وبا دست خود آنـها را به هم زد،گفتم مادر چه كار مي كني؟جواب داد اي پسرم اين هــــــمان سكه ها بود كه به من دادي وگفتي حضرت رسول صلی الله علیه وسلم آنها را به دســت مباركش به شما عطا كرده است، من يقين دارم اين خانه براي هركــس كه در آن سكونت نمايد ويا در آن خريد و فروش انجام دهد بسيار مـــبارك خواهد بود. طبراني در كتاب كبير وابويعلي در جلد4 صفحه111مجمع الزوايـــد اين داستان را نقل كرده اند.

))تبرك به قبر مبارك حضرت رسول صلی الله علیه وسلم((

به هنگاميكه اميرالمؤمنين حضرت عمر بن الخطاب رضی الله عنه دربستر مــــــرگ بود، پسرش به نام عبدالله نزد مادر مسلمانان حضرت عايشه رضی الله عنها فرستاد كه عمر سلامت مي رساند وبه عبدالله توصيه كرد مرا به نام اميرالمؤمنين نام نـبريد كه امروز اين سمت را ندارم، وبه ايشان بگوئيد عمر از شما تقـاضا دارد، در جاي خالي و در نزد دو رفيق شفيقش دفن شود، عبدالله به نزد عايشه آمــد واذن خواست، وقتيكه وارد خانه شد ديد عايشه در حالت گريان است، پـيام عمر را به او رسانيد، عايشه گفت اين جا را براي خودم نگهداشته بودم ولي امروز عمر را بر خودترجيح مي دهم وقتي خبر مراجعت عبدالله را به عمر دادند، دستور داد كه مرا بلند نمائيد وبه يك جا تكيه ام دهيد،عمر فـرمود اي عبدالله چه خبر داري؟پاسخ داد آنچه شما دوست داري اي امـــــير المؤمنين،عايشه به درخواست شما موافقت كرد، عمر گفت الحمدلله قسم به خدا هيچ امري براي من از اين مهمتر نبود،وقتيكه فوت كردم ومرا در تابوت گذاشتيد، باز از  حضرت عايشه اذن بگيري، اگر موافقت نمود مرا در آنــجا دفن نمائيد واگر موفقت نكرد مرا به قبرستان مسلمانان برگردانيد. بخاري اين موضوع را به تفصيل در كتاب جنابر وآنچه راجع به قبر حضـــرت رسول آمده وهمچنين در كتاب فضايل الصحابة آورده است. 

))تبرك به آثار صلحاء وپيغمبران گذشته((

نافع روايت مي كند كه عبدالله بن عمر به ما خبر داد كه جمـاعتي  در محضر حضرت رسول صلی الله علیه وسلم به سرزمين ثمود وارد شدند از چشمه هاي آن آب آشاميدند وخمير درست كردند، وآب ذخيره نمودند، پيغمبر كه  خـبر دار شد فرمود آبهاي ذخيره را بريزيد وخميرها را به شترها بدهيد و امـر كرد از آبهاييكه شترها از آن مي آشاميدند بياشامند و از آن ذخيره نمايند. مسلم در كتاب زهد ونهي ازدخول حجر ثمود اين روايت راآورده  است جناب نووي دركتاب الشرح جلد8 صفحه118اين داستان راآورده است، اين حديث فوايد تبرك به آثار گذشتگان وشامت از بـدنامان در بر دارد.

))تبرك به تابوت((

خداوند متعال در مورد فضيلت تابوت در قرآن فــــرموده است{ وَقَالَ لَهُمْ نِبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبّــــِكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلآئِكَةُ}الآيه

خـــــلاصه داستان تابوت اين است كه اين تابوت در نزد بـني اسرائيل بود وبواسطه اينكه آثار دو نفر پيغمبر حضرت مــــــوسي وهارون در آن موجود بود آنرا مبارك مي دانستند وآنرا در محضر خداوند وسيله پيـروزي خود قرار مي دادند. واين عين همان تبرك است كه ما بدنبال آن هســــتيم وخداوند متعال محتويات تابوت را بيان فرموده{ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ}وآن بقايا عبارت بود از عصاي موسي وهارون وچند پــارچه از لباسهاي او و هارون وكفشهايش وچند صفحه از تورات و يك عــــدد طشت،علماي تفسير وتاريخ مانند ابن كثير،قرطبي، طبري وغيره بقايـــــاي موروثي موسي وهارون را اشياء فوق ذكر كرده اند،اين آيه وتفسير آن بــر معاني بسيار زياد دلالت دارد از جمله توسل به آثار صلحاء گذشته،وحـفظ وصيانت لازم از آن آثار را مي رساند.

))ما در بركت رسول خدا هستيم((

بسيار مي شنويم كه مردم مي گويند ما دربـركت حــــضرت رســـول صلی الله علیه وسلم هستيم، يا بركت رسول با ما است واين مسئله ازشيخ الاسـلام ابـــن تيميه سؤال شد وجواب داد،كسانيكه مي گويند ما دربركت فلاني هســتيم يا از وقتيكه فلان شخص آمده بركت برما نازل گرديده است به يك اعــــتبار صحيح ومعتبر است وبه يك اعتبار باطل وحرام است،اعتبار و صحـت آن درآنست كه فلاني ما را راهنمائي كرد وبه ما تـعليم داد و امربه مــعروف ونهي از منكر انجام داد،وبه بركت پيروي از او و اطاعت او خــداوند خير وبركت را برما نازل كرد اين كلام صحيح ودرست است،همـــچنانكه اهل  مدينه به بركت قدوم پيغمبر ايمان آوردند واز او تبعيت كردند وبـــوسيله اين بركت سعادت دنيا وآخرت نصيب آنان شد يا اينكه ازكلام فـــــوق مقصود اين باشد كه به بركت دعا وصلاحيت فلاني خداوند ازما رفع بـلا نمود، ورزق وروزي ما افزون گشت وبوسيله او نصرت يافتيم، اين هم حق وصواب است چنانچه پيغمبرصلی الله علیه وسلم فرموده است((وهل تنصرون وترزقــون إلا بضعفائكم بدعائهم وصلاتهم وإخلاصهم)). شما غالب نخواهيد شد ورزق  به شما نمي رسد مگر بواسطه ضعفا و درماندگان شما به دعا ونـــماز  و اخلاص آنان پيروز خواهيد شد و روزي به شما عطا مي گردد. بسا خداوند متعال از كافران عذاب بر مي دارد تا اينكه در بيــــن آنها به مسلمانان كه مستحق عذاب نيستند نرسد كه مي فرمايد{ وَلَـوْلَا رِجَالٌ مُّؤْمِنُونَ وَنِسَاء مُّؤْمِنَاتٌ – إلى قوله : لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنـــْهُمْ  عَذَاباً أَلِيماً}اگر مسلمانان ناتوان كه در مكه ودر بين كافران نــمي بودند، همانا خداوند متعال كافران راموردعذاب قرارمي داد،وحضرت رسول صلی الله علیه وسلم نيز فرموده است((لولا مافي البيوت من النساءوالذراري لأمرت بالصلاة فتقام،  ثم  انطلق معي برجال معهم حزم من حطب إلى قوم لا يشهـدون الصلاة  معنا فأحرق عليهم بيوتهم))اگر به خاطر زنها وبچه ها كه در خانه هستند  نمي بود، دستور مي دادم نماز برپا شود وبعد از فراغت از آن با افراديـكه  با من هستند وكوله بار از هيزم داشتند به طرف آن عده مي رفتم كه با ما  حاضر نماز نمي شوند وخانه ها را روي آنها آتش مي زدم.

يا از ايــنكه زن حــامله تا وضع حـمل از رجم كردن مـعاف اســت بخاطر بچه ايكه درشكم دارد وعلاوه حضرت عيسي  فرمودند« وَجَعَلَنِي مُبَارَكاً أَيْنَ مَا كُنتُ» هرجا باشم خداوند مرا مبارك گردانيده است ،پــس بركات اولياءالله وافراد صالح به اعتبار نفع آنان براي مسلمانان است كـه دعاي خير براي آنها بجا بياورند،وآنهارا باطاعت خداوند وادارند و بــه  سبب دعاي آنان براي مردم خـــداوند بر آنها نــعمت وبركـــت نازل مي فرمايد. وعذاب ونقمت را بر مي دارد كسي از بركت اين مقصود را داشته باشـد، راستگو وصادق مي باشد.

اما معني باطل وحرام، مانند اينكه به اين گفته شريك براي  خــــداوند قايل شوند مثل اينكه كسي دريك جا مدفون است ويا يك قبر در  مكاني موجود است ومردم فكر بكنند بواسطه اين دفن وقبر و مزار خداوند آنـها  را بر ديگران برتري داده است هرچند از طاعت وعبادت خدا بـدور هــم  باشند، اين عقيده جهل وناداني است، چون مي دانم حضرت رســـول صلی الله علیه وسلم  در واقعه اسف بار«حره»در مدينه مدفون بود، درصورتــيكه بـر سـر اهـل  مدينه از كشتار وغارت وهتك ناموس آمد آنچه آمد كه غير ازخــــداوند  حد واندازه آنرا نمي داند،  وعلت اصلي اين حادثه آن بود كه مردم بـعد از  خلفاي راشدين رضی الله عنهم اجمعین كارهايي انجام دادند كه مستوجب آن عذاب بودند وقبـر  حضرت رسول صلی الله علیه وسلم نتوانست جلو اين حادثه را بگيرد،ولي به موقع وجــــود  خلفاي راشدين بواسطه ايمان وكردار نيك آنها خداوند بر سر آنها عذاب  آن چناني نمي فرستاد،بواسطه بركت طاعت وپيروي از خلفاي راشــدين رضی الله عنهم  وبه بركت كردار خوب خلفاء با مردم،خداوند متعال به آنها نصرت مي داد  وآنها را مورد تأييد وفضل و كرم خود مي فرمود.  ويا اينكه حضرت ابراهيم خليل الرحمن درشام مدفون است ومـزارش درآنــجاست در صـــــورتيكه نزديك به صد سال ارامنه بر آن سرزمين حكم فرما بودند، و مردمش درنهايت مضيقه وتنگنا به سر مي بردند.

كسيكه تـــــصور بكند كه مرده يا مردگان مي توانند از زندگانيكه در معصيت به سر مي برند واز اوامر خدا وحضرت رسول صلی الله علیه وسلم  پيروي نمي كنند، دفاع مي كنند وآنها را از عذاب بدور مي دارند، درغلط فاحش قرار گرفته اند. العياذ بالله

))امام احـــمد به آثار حضرت رسول صلی الله علیه وسلم تبرك مي جست وذهبي او را تأيـيد  كرده است((

عبدالله پسر امام احمد مي گويد: پدرم را ديدم كه موي حـــــــضرت  رسول صلی الله علیه وسلم را برچشم و دهان خود مي گذاشت وآنرا مي بوسيد وآنرا  در  آب فرو مي برد وآب را بعنوان طلب شفا مي آشاميد وديدم آب زمزم را نوشيد وبا دست تر از آن به سر وصورتش ماليد وطلب شفا مــي كرد و ثابت شده است كه عبدالله پسرش از او سؤال كرد كسانيكه خـــود را به  آستانه ومنبر حضرت رسول صلی الله علیه وسلم مي مالند ويا حجره او را لمس مي كنند چه  حكمي دارد؟ پاسخ داد؟ «لا أري بذلك بأساً» عيبي را در آن نمي بينم.

«أعاذنا الله وإياكم من رأي الخــــوارج ومن البــدع»سير اعلام النبلاء جلد11صفحه212

))نصوص تبرك به حضرت رسول صلی الله علیه وسلم((

آنچه گذشت مختصري بود از نص هايي كه به صـراحت دلالــــت دارند كه بركت ازپيغمبر به اشياء ديگر مي رسد، وآنها هم متبرك خواهند شــد، كسانيكه بركات آن حضرت صلی الله علیه وسلم را دوست دارندمنظور اصلي ومقصدنهائيشان طلب بركت از خداوند متعال مي باشد كه بواسطه احترام رسولش خــير وبركت را به آن اشياء انتقال داده ودر انها خلق كرده است واين اســـت معني تبرك.

امـــــا كسانيكه اين بركات را دوست ندارند وبه آن علاقه نشان نمي دهند وبه تأويلات فاسد وگمراه كننده روي مي آورند،كه پناه بر خـــدا.

))خلاصه كلام((

ازآثار واحاديث گذشته به خوبي استنباط مي شود كه بركت به رسول خدا صلی الله علیه وسلم  وآثار وكردارش وآنچه به او نسبت داده مي شود،سنت حسنه وراه مــشروع  ديني است وبراي اثبات آن كافي است كه اصحاب كــــــــرام به آن روي  آورده اند،وحضرت رسول صلی الله علیه وسلم گاهي به گفتار وگاهي به كردار واحـــياناً به  اشاره عمل اصحاب را تأييد فرموده است، واز نص هايي كه ذكر كردم مـعلوم  شد كسانيكه فكر مي كنند از اصحاب مورد اعتماد فقط عبدالله بن عمـريكه  تاز ميدان است اشتباه آنان محرز است،خلفاي راشدين،ام سلمه،خالــــدبن  وليد،واثله بن اسقع،سلمه ابن الاكوع،انس بن مالك،ام سليم،اسد بن حـضير، يواد بن غزيه، سواد بن عمر، عبدالله بن سلام، ابوموسي،عبدالله بن عمر، سفينه  جاريه رسول، سره،مالك بن سنان، اسماء دختر ابوبكر، ابومحذوره، مالك بــن  انس واتباعش در مدينه وغيره همه با عبدالله بن عمر( رضوان الله علیهم اجمعین) هم رأي وهم عقــيده  هستند.

(( بر گرفته از کتاب تصحیح المفاهیم مولف : سید محمد علوی حسنی مالکی رحمه الله.مترجم: محمد بانه ای))