- باب در فضيلت حلقه های ذکر و دعوت به ملازمت و پيوستگی بر آن

- باب در فضيلت حلقه های ذکر و دعوت به ملازمت و پيوستگی بر آن و منع از جدا شدن و دوری از آن بدون عذر

قال الله تعالی: {وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ} الكهف: ٢٨

خداوند می فرمايد: و نگهدار خود را با کسانيکه در صبح و شام، پروردگار شان را خوانده و رضای او را می طلبند و چشمت را از آنان مگردان. کهف: 28

- وعنْ أَبي هُريرةَ رضي اللَّه عنهُ قال: قالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إِنَّ للَّهِ تَعالى ملائِكَةً يَطُوفُونَ في الطُّرُق يَلْتَمِسُونَ أَهْلَ الذِّكْر، فإِذا وَجدُوا قَوْماً يذكُرُونَ اللَّه عَزَّ وَجلَّ، تَـنَادَوْا: هَلُمُّوا إِلى حاجتِكُم، فَيَحُفُّونَهم بِأَجْنِحَتِهم إِلى السَّمَاء الدُّنْيَا، فَيَسأَلهُم رَبُّهُم ­ وَهُوَ أَعْلم ­ : ما يقولُ عِبَادِي ؟ قال: يَقُولُون: يُسبِّحُونَكَ وَيُكَبِّرونَك، ويحْمَدُونَك، ويُمَجِّدُونَك، فيقول: هل رأَوْني ؟ فيقولون: لا واللَّهِ ما رأَوْك، فَيَقُول: كَيْفَ لو رَأَوْني؟، قال: يقُولُون لو رَأَوْكَ كانُوا أَشَدَّ لكَ عِبادَة، وأَشَدَّ لكَ تمْجِيدا، وأَكثرَ لكَ تَسْبِيحا. فَيَقُول: فماذا يَسأَلُون؟ قال: يَقُولون: يسأَلُونَكَ الجنَّة. قال: يقول: وَهل رَأَوْهَا؟ قال: يَقُولُون: لا وَاللَّه ياربِّ مَا رأَوْهَا. قَال: يَقُول: فَكَيْفَ لو رَأَوْهَا؟، قال: يَقُولُون: لو أَنَّهُم رأَوْها كَانُوا أَشَدَّ علَيْهَا حِرْصا، وَأَشَدَّ لهَا طَلَبا، وَأَعْظَم فِيها رغْبة. قَال: فَمِمَّ يَتَعَوَّذُون؟ قَال: يقولُون يَتعَوَّذُونَ مِنَ النَّار، قال: فَيقُول: وهَل رَأَوْهَا؟ قالَ: يقولونَ: لا واللَّهِ ما رأَوْهَا. فَيقُول: كَيْف لو رَأوْها؟، قال: يقُولُون: لو رَأَوْهَا كانوا أَشَدَّ منها فِرارا، وأَشَدَّ لها مَخَافَة. قَال: فيقُول: فَأُشْهدُكم أَنِّي قَد غَفَرْتُ لهم، قَال: يقُولُ مَلَكٌ مِنَ الملائِكَة: فِيهم فُلانٌ لَيْس مِنهم، إِنَّمَا جاءَ لِحاجَةٍ، قال: هُمُ الجُلَسَاءُ لا يَشْقَى بِهم جلِيسهُم » متفقٌ عليه.

وفي روايةٍ لمسلِمٍ عنْ أَبي هُريرةَ رضِي اللَّه عنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « إِنَّ للَّهِ مَلائِكَةً سَيَّارةً فُضًلاءَ يتَتَبَّعُونَ مجالِس الذِّكر، فَإِذا وجدُوا مَجلِساً فِيهِ ذِكْر، قَعدُوا معهُم، وحفَّ بعْضُهُم بعْضاً بِأَجْنِحَتِهِم حتَّى يَمْلأُوا ما بيْنَهُمْ وَبَيْنَ السَّماءِ الدُّنْيَا، فَإِذا تَفَرَّقُوا عَرجُوا وصعِدوا إِلى السَّماءِ ، فَيسْأَلهُمُ اللَّهُ عَزَّ وجلَّ ­ وهُوَ أَعْلَمُ ­ : مِنْ أَيْنَ جِئْتُم؟ فَيَقُولُون: جِئْنَا مِنْ عِندِ عِبادٍ لَكَ في الأَرْض: يُسبحُونَكَ، ويُكَبِّرُونَك، وَيُهَلِّلُونَك، وَيحْمَدُونَك، وَيَسْأَلُونَك. قال: وماذا يسْأَلُوني ؟ قَالُوا: يَسْأَلُونَكَ جنَّتَك. قال: وهَلْ رَأَوْا جنَّتي ؟ قالُوا: لا، أَيْ رب: قال: فكَيْفَ لو رأَوْا جنَّتي ؟ قالُوا: ويسْتَجِيرُونَكَ قال: ومِمَّ يسْتَجِيرُوني ؟ قالوا: منْ نَارِكَ يارب. قال: وَهَلْ رَأَوْا نَارِي ؟ قالوا: لا، قال: فَكَيْفَ لَوْ رَأَوْا نَارِي ؟، قالُوا: ويسْتَغْفِرونَك، فيقول: قَدْ غفَرْتُ لهُم، وأَعطَيْتُهُمْ ما سَأَلُوا، وأَجرْتُهم مِمَّا اسْتَجارُوا. قال: فَيقُولون: ربِّ فيهمْ فُلانٌ عبْدٌ خَطَّاءٌ إِنَّمَا مَر، فَجلَس معهُم، فيقول: ولهُ غفَرْت، هُمْ القَوْمُ لا يَشْقَى بِهِمْ جَلِيسُهُمْ » .

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: برای خداوند فرشتگانی است که در راهها در پی اهل ذکر می گردند و چون گروهی را بيابند که به ذکر خدا مشغول هستند، همديگر را صدا می کنند که بشتابيد به آنچه که نيازمند بوديد و آنها را به بالهای خود تا آسمان دنيا بدرقه می کنند و پروردگار شان از آنها سؤال می کند در حاليکه داناتر است: بندگانم چه می گويند؟

فرمود: فرشتگان می گويند: تسبيح و تکبير و حمد ترا گويند و ترا به بزرگی ياد کنند.

می فرمايد: آيا مرا ديده اند؟

می گويند: نه، والله ترا نديده اند.

می فرمايد: چگونه است، اگر مرا ببينند؟

می گويند: اگر ترا ديده بودند، بيشتر برايت عبادت نموده و فزونتر ترا به بزرگی ياد نموده زياد تسبيح ترا می گفتند.

باز می فرمايد: چه می خواهند؟

فرمود: می گويند: از تو بهشت می خواهند.

فرمود: می فرمايد: آيا آنرا ديده اند؟

فرمود: می گويند: نی والله يا رب آن را نديده اند.

فرمود: می  فرمايد: چگونه است اگر آن را ببينند؟

فرمود: می گويند: اگر آنرا ديده بودند، بيشتر بدان حرص ورزيده و بيشتر بدان ميل نموده و سخت تر در پی بدست آوردن آن تلاش می کردند.

فرمود: از چه پناه می جستند؟

فرمود: می گويند: از دوزخ پناه می جويند.

فرمود: می فرمايد: آيا آن را ديده اند؟

فرمود: می گويند: اگر آن را ببينند از آن بيشتر ترسيده و فرار می نمايند.

فرمود: پس می فرمايد: پس من شما را شاهد می گيرم که برای شان آمرزيدم.

فرمود: فرشتهء از فرشتگان می گويد: در ايشان فلانی است که از آنها نيست و برای ضرورتی آمده.

فرمود: آنها همنشينان اند و همنشين شان به ايشان بدبخت نمی شود.

و در روايتی از مسلم آمده که: از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:

پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: همانا برای الله تعالی فرشتگانی است که در زمين گردش نموده و زائد اند – بر حفظه – که بدنبال مجالس ذکر می گردند و هرگاه مجلسی را بيابند، که در آن ذکر است در آن نشسته و برخی برخی را به بالهای خود احاطه می کنند، تا اينکه بين ايشان و آسمان را پر می سازند و چون پراکنده شوند، برآمده و به آسمان بالا می روند و الله عزوجل از آنها سؤال می کند، در حاليکه دانا تر است، از کجا آمديد؟

می گويند: از نزد بندگانی از بندگانت در زمين آمديم که تسبيح و تهليل و تحميدت را انجام داده و از تو درخواست می کردند؟

می فرمايد: از من چه می طلبند؟

می گويند: از تو بهشت را می طلبند.

می فرمايد: آيا بهشت را ديده اند؟

می گويند: نی پروردگارا!

می فرمايد: چگونه است اگر آن را ببينند؟

می گويند: از تو امان می خواهند.

فرمود: از چه امان می خواهند؟

می گويند: يا رب از دوزخت!

می فرمايد: آيا دوزخ مرا ديده اند؟

می گويند: نه.

می فرمايد: پس چگونه است، هرگاه دوزخم را ببينند؟

می گويند: و از تو آمرزش طلبند.

پی می فرمايد: همانا برای شان آمرزيدم ودادم برای شان آنچه را که درخواست کردند. و امان دادم آنها را از آنچه که امان خواستند.

فرمود: يا رب! در ايشان فلانی بندهء بسيار خطاکاری است، همانا می گذشت و همراه شان نشست.

پس می فرمايد: و برای او هم آمرزيدم. آنها گروهی اند که همنشين شان به ايشان بدبخت و شقی نمی شود.

- وعنهُ عنْ أَبي سعيدٍ رضِي اللَّه عنْهُمَا قالا: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لا يَقْعُدُ قَوْمٌ يذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ حفَّتْهُمُ الملائِكة، وغشِيتهُمُ الرَّحْمةُ ونَزَلَتْ علَيْهِمْ السَّكِينَة، وذكَرَهُم اللَّه فِيمن عِنْدَهُ » رواه مسلم.

- از ابو هريره و ابو سعيد رضی الله عنهما مروی است که گفتند:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: هيچ گروهی نمی نشينند که ذکر خدا را نمايند، مگر اينکه ملائکه آنان را احاطه نموده و رحمت آنها را می پوشاند و بر ايشان آرامش و سکون فرود آيد و خدای تعالی آنها را در کسانی که نزد اويند، ياد فرمايد.

- وعن أَبي واقِدٍ الحارِثِ بن عَوْفٍ رضيَ اللَّه عنْهُ أَنَّ رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم بيْنَما هُو جَالِسٌ في المسْجِد، والنَّاسُ معه، إِذ أَقْبلَ ثَلاثَةُ نَفَر، فأَقْبَل اثْنَانِ إِلى رسولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم وذَهَب واحدٌ، فَوقَفَا على رسول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم. فَأَمَّا أَحدُهُما فرأَى فُرْجَةً في الحلْقَة، فجَلَسَ فيها وأَمَّا الآخَر، فَجَلَس خَلْفَهُم، وأَمَّا الثالثُ فَأَدبر ذاهبا. فَلمَّا فَرَغَ رسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: أَلا أُخبِرُكم عن النَّفَرِ الثَّلاثَة، أَمَّا أَحدُهم، فَأَوى إِلى اللَّهِ فآواه اللَّه وأَمَّا الآخرُ فَاسْتَحْيي فاستحيي اللَّهُ مِنْهُ وَأَمَّا الآخر، فأَعْرض، فأَعْرض اللَّهُ عنْهُ » متفقٌ عليه.

- از ابو واقد حارث بن عوف رضی الله عنه روايت است:در اثنائيکه رسول الله صلی الله عليه وسلم در مسجد نشسته بودند و مردم هم حضور داشتند، سه نفر جانب آنحضرت صلی الله عليه وسلم روآوردند که دو نفر شان آمده و يکنفر رفت و آن دو بالای سر آنحضرت صلی الله عليه وسلم ايستادند.يکی از آنان گشادگی ای در حلقه ديده و در آن نشست و ديگری پشت سر شان نشست و اما سومی پشت گردانيده و رفت. چون رسول الله صلی الله عليه وسلم فارغ گشت، فرمود: آيا شما را از سه نفر خبر ندهم؟ يکی از آنان به خدا بازگشت نموده و خداوند او را جای داد، و اما ديگر حياء کرد و الله تعالی از وی حياء نمود و اما سومی اعراض نمود و الله تعالی از وی اعراض کرد.

- وعن أبي سعيد الخُدْريِّ رضي اللَّه عنْهُ قال: خَرج معاوِيَة رضي اللَّه عَنْهُ علَى حَلْقَةٍ في المسْجِد، فقال: ما أَجْلَسكُم؟ قالُوا: جلَسْنَا نَذْكُرُ اللَّه. قَال: آللَّهِ ما أَجْلَسكُم إِلاَّ ذَاك؟ قالوا: ما أَجْلَسنَا إِلاَّ ذَاك، قال: أَما إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُم تُهْمةً لَكُم وما كانَ أَحدٌ بمنْزِلَتي مِنْ رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أقلَّ عنْهُ حَدِيثاً مِنِّي: إِنَّ رسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم خرَج علَى حَلْقَةٍ مِن أَصحابِه فقال: « ما أَجْلَسكُم؟ » قالوا: جلَسْنَا نَذكُرُ اللَّه، ونحْمدُهُ علَى ماهَدَانَا لِلإِسْلام، ومنَّ بِهِ عليْنا. قَال: « آللَّهِ ما أَجْلَسكُمْ إِلاَّ ذَاك؟ قالوا: واللَّه ما أَجْلَسنا إِلاَّ ذَاك. قال: « أَما إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُمْ تُهمةً لكُم، ولِكنَّهُ أَتانِي جبرِيلُ فَأَخْبرني أَنَّ اللَّه يُباهِي بِكُمُ الملائكَةَ » رواهُ مسلم.

- از ابو سعيد خدری رضی الله عنه روايت است که:معاويه رضی الله عنه به حلقهء در مسجد برآمده و گفت: په چيز سبب نشستن شما شده؟

گفتند: نشسته ذکر خدا را می کنيم.

گفت: شما را سوگند به خدا که جز آن چيز دگری سبب نشستن شما نشده؟

گفتند: ما را جز آن چيز ديگری نشانده.

گفت: من شما را به واسطهء هيچ تهمتی سوگند ندادم و هيچکس مثل من به رسول الله صلی الله عليه وسلم نزديک نبوده و هيچيک کمتر از من حديث روايت نکرده. همانا رسول الله صلی الله عليه وسلم در حلقهء از يارانش برآمده و فرمود: چه چيز شما را نشانده؟

گفتند: نشستيم و بواسطهء که خداوند تعالی ما را به اسلام هدايت نموده و به آن بر ما منت گذاشته، ذکر و حمد او را می گوئيم.

فرمود: شما را به خدا که جز اين چيزی سبب نشستن شما نشده؟

اما من شما را سوگند ندادم بواسطهء که شما را متهم می دارم و ليکن مطلب اين است که جبرئيل عليه السلام نزدم آمده و خبرم داد که خداوند تعالی به شما در برابر فرشتگان فخر می کند.