- باب در فضيلت ذکر و تشويق بر آن

- باب در فضيلت ذکر و تشويق بر آن

قال الله تعالی: { وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ } العنكبوت: ٤٥

و قال تعالی: { فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ }  البقرة: ١٥٢

و قال تعالی: { وَاذْكُر رَّبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ وَلاَ تَكُن مِّنَ الْغَافِلِينَ} الأعراف: ٢٠٥

و قال تعالی: {وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ} الجمعة: ١٠

و قال تعالی: {إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ} إلی قوله تعالی: {وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً} الأحزاب: ٣٥

و قال تعالی: { يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً{41} وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلاً} {42} الأحزاب: ٤١ – ٤٢

و الآيات فی الباب کثيرة معلومة

خداوند می فرمايد: و همانا ذکر کنيد خدا بزرگتر است. عنکبوت: 45

و می فرمايد: پس مرا ياد کنيد، شما را ياد کنم. بقره: 152

و می فرمايد: و ياد کن پروردگارت را در ضميرت، به زاری و ترسکاری و ياد کن پروردگار خود را به کلامی آهسته تر از بلند آوازی، در بامداد و شبانگاه و مباش از غافلان. اعراف: 205

و می فرمايد: و خدا را بسيار ياد کنيد، تا رستگار شويد. جمعه: 10

و می فرمايد: همانا مردان و زنان مسلمان..... تا فرموده اش: مردان و زنانی که خدا را بسيار ياد می کنند، خداوند بر ايشان آمرزش و مزد عظيمی را مهيا فرموده است. احزاب: 35

و می فرمايد: ای آنانکه ايمان آورده ايد، خدا را بسيار ياد کنيد، و در صبح و شام تسبيح وی را گوئيد. احزاب: 41 – 42

- وعَنْ أبي هُريرة، رضي اللَّه عنْهُ قال: قالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « كَلِمتَانِ خَفِيفَتَانِ عَلى اللِّسان، ثَقيِلَتانِ في المِيزَان، حَبِيبَتَانِ إلى الرَّحْمن: سُبْحان اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبحانَ اللَّه العظيمِ » متفقٌ عليه.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت شده که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: دو کلمه است که بر زبان سبک بوده و در ميزان گران و در نزد رحمان جل جلاله محبوب است: سبحان الله... پاکيست خدا را و به ثنايش ترزبانم. پاکيست خداوندی را که بزرگ است.

- وعَنْهُ رضي اللَّه عنْهُ قال: قالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لأن أَقُولَ سبْحانَ اللَّه، وَالحَمْدُ للَّه، ولا إلَه إلاَّ اللَّه، وَاللَّه أكْبر، أَحبُّ إليَّ مِمَّا طَلَعَت عليهِ الشَّمْسُ » رواه مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت شده که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: همانا اينکه بگويم سبحان الله... پاکيست خدا را و ثنا مر خداوند راست و معبود برحقی جز الله نيست و خدا بزرگتر است. در نزدم محبوبتر است از آنچه بر آن آفتاب طلوع نموده است.

- وعنهُ أنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  قال: « منْ قال لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شرِيكَ لَهُ،  لهُ المُلك، وَلهُ الحَمْد، وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَدِير، في يومٍ مِائةَ مَرَّةٍ كانَتْ لَهُ عَدْل عَشر رقَابٍ وكُتِبَتْ لَهُ مِائَةُ حَسَنة، وَمُحِيت عنهُ مِائة سيِّئَة، وكانت له حِرزاً مِنَ الشَّيطَانِ يومَهُ ذلكَ حتى يُمسِي، ولم يأْتِ أَحدٌ بِأَفضَل مِمَّا جاءَ بِهِ إلاَّ رجُلٌ عَمِلَ أَكثَر مِنه » ، وقال: «من قالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَبحمْدِه، في يوْم مِائَةَ مَرَّة، حُطَّتْ خَطَاياه، وإنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ البَحْر » متفقٌ عليه.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه در هر روز صد بار بگويد: لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شرِيكَ لَهُ... نيست معبود بر حقی جز الله تعالی که يگانه است و شريکی او را نيست، پادشاهی و حمد و ثنا اوراست و او بر هر چه خواهد، قدرتمند است. برايش برابر آزاد کردن ده برده است و برايش صد نيکی نوشته می شود و از او صد گناه کم می گردد و برای او در آن روز تا شام حفظ و پناهی از شيطان می باشد و هيچيک بهتر از آنچه که وی آورده نمی آورد، مگر مرديکه بيش از او عمل نموده است و فرمود: آنکه در روزی صد بار سبحان الله و بحمده گويد گناهانش محو می شود، هرچند مانند کف دريا باشد.

- وعَنْ أبي أيوبَ الأنصَاريِّ رضي اللَّه عَنْهُ عَن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « مَنْ قالَ لا إله إلاَّ اللَّه وحْدهُ لا شَرِيكَ له، لَهُ المُلْك، ولَهُ الحمْد، وَهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِير، عشْر مرَّات: كان كَمَنْ أَعْتَقَ أرْبعةَ أَنفُسٍ مِن وَلِد إسْماعِيلَ » متفق عليه.

- از ابو ايوب انصاری رضی الله عنه روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه ده بار بگويد: لا إله إلاَّ اللَّه وحْدهُ لا شَرِيكَ له، لَهُ المُلْك، ولَهُ الحمْدُ... مانند شخصی است که چهار کس از فرزندان اسماعيل را آزاد کرده باشد.

- وعنْ أبي ذَرٍّ رضي اللَّه عَنْهُ قال: قالَ لي رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ألا أُخْبِرُكَ بِأَحبِّ الكَلامِ إلى اللَّه؟ إنَّ أحبَّ الكَلامِ إلى اللَّه: سُبْحانَ اللَّه وبحَمْدِهِ » رواه مسلم.

- از ابو ذر رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم به من فرمود: آيا خبر ندهم به محبوبترين سخن در نزد خداوند؟ همانا محبوبترين کلام در نزد خدای تعالی سبحان الله و بحمده است.

- وعَنْ أبي مالكٍ الأشْعَرِيِّ رضي اللَّه عنْهُ قال: قال رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: «الطُّهُورُ شَطْرُ الإيمان، والحمدُ للَّهِ تَمْلأُ المِيْزان، وسُبْحَانَ اللَّهِ والحمْدُ للَّه تمْلآنِ ­ أو تَمْلأُ ­ ما بَيْنَ السَّمَواتِ والأرْضِ » رواهُ مسلم.

- از ابو مالک اشعری رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: پاکی نصف ايمان است و الحمد لله ميزان را پر می سازد و سبحان الله و الحمد لله پر می کند يا اينکه فرمود: پر می کند، ميان آسمانها و زمين را.

 - وعَنْ سعْدِ بنِ أبي وقَّاصٍ رضي اللَّه عنْهُ قال: جاءَ أَعْرَابي إلى رسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقال: علِّمْني كَلاماً أَقُولُه. قال: « قُل لا إله إلاَّ اللَّه وحدَهُ لا شرِيكَ له، اللَّه أَكْبَرُ كَبِيرا، والحمْدُ للَّهِ كَثيرا، وسُبْحانَ اللَّه ربِّ العالمِين، ولا حوْل وَلا قُوَّةَ إلاَّ باللَّهِ العَزيز الحكيمِ » ، قال: فَهؤلاء لِرَبِّي، فَما لي ؟ قال: « قُل: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي وارْحمني. واهْدِني، وارْزُقْني » رواه مسلم.

- از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه روايت شده که گفت:اعرابيی خدمت رسول الله صلی الله عليه وسلم آمده گفت: گفتاری بمن بياموز تا آن را بگويم.

فرمود: بگو لا اله الا الله وحده... نيست معبود برحقی جز الله که يگانه است و شريکی ندارد. خداوند بزرگ است به بزرگی يی و حمد زياد مر خداوند را باد و پاکيست مر خداوندی را که پروردگار جهانيان است و گرديدنی از معصيت و قدرتی بر انجام طاعت بدون توفيق خداوندی که غالب و با حکمت است، وجود ندارد.

گفت: اين برای پروردگار من است، پس برايم چه؟

فرمود: بگو: اللهم اغفرلی... بار خدايا مرا بيامرز و برمن رحم کن و هدايتم نما و روزی ام عطا کن.

- وعنْ ثوبانَ رضي اللَّه عنْهُ قال: كان رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « إذا انْصَرَف مِنْ صلاتِهِ اسْتَغفَر ثَلاثا، وقال: « اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلام، ومِنكَ السَّلام، تباركْتَ يَاذا الجلالِ والإكرام » قِيل للأَوْزاعي وهُوَ أَحَد رُواةِ الحديث: كيفَ الاستِغفَار؟ قال: تقول: أَسْتَغْفرُ اللَّه، أَسْتَغْفِرُ اللَّه. رواهُ مسلم.

- از ثوبان رضی الله عنه روايت شده که گفت: چون رسول الله صلی الله عليه وسلم نمازش را تمام می نمود، سه بار استغفر الله گفته و می فرمود: اللهم انت السلام...

بار خدايا! تو سلامی و سلامتی از تست، بزرگی ای خداوند بزرگی واحترام.

برای اوزاعی که يکی از راويان حديث است، گفته شد: استغفار چگونه است؟

گفت: استغفر الله، استغفر الله.

- وعَن المُغِيرةِ بن شُعْبةَ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رَسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كَان إذا فَرغَ مِنَ الصَّلاة وسلَّم قال: « لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَهُ لا شَرِيكَ لَه، لهُ المُلْكُ ولَهُ الحَمْد، وهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَدير. اللَّهُمَّ لا مانِعَ لما أعْطَيْت، وَلا مُعْطيَ لما مَنَعْت، ولا ينْفَعُ ذا الجَدِّ مِنْكَ الجدُّ » متفقٌ عليه.

- از مغيره بن شعبه رضی الله عنه روايت است که گفت:چون رسول الله صلی الله عليه وسلم از نمازش فراغت يافته و سلام می داد، می فرمود: لا اله الا الله... معبود بر حقی جز الله نيست، شريکی او را نيست و پادشاهی و سپاس خاصی از آن اوست و او بر همه چيز تواناست. بار خدايا! مانعی برای آنچه دادی و دهنده ای برای آنچه منع نمودی نيست، و خداوند اقبال و نسب را اقبال و نسب نفع نمی رساند.

- وعَنْ عبد اللَّه بن الزُّبَيْرِ رضي اللَّه تعالى عنْهُما أَنَّهُ كان يقُول دُبُرَ كَلِّ صلاةٍ، حينَ يُسَلِّم: لا إلَه إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شريكَ له، له الملكُ ولهُ الحَمْد، وهُوَ عَلى كُلِّ شيءٍ قَدير. لا حوْلَ وَلا قُوَّةَ إلاَّ بِاللَّه، لا إله إلاَّ اللَّه، وَلا نَعْبُدُ إلاَّ إيَّاه، لهُ النعمة، ولَهُ الفضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الحَسن، لا إله إلاَّ اللَّه مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ولوْ كَرِه الكَافرُون.قالَ ابْنُ الزُّبَيْر: وكَان رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يُهَلِّلُ بِهِنَّ دُبُرَ كُلِّ صَلاةٍ مكتوبة، رواه مسلم.

- از عبد الله بن زبير رضی الله عنهما روايت شده که:در عقب هر نماز بعد از سلام دادن می گفت: لا اله الا الله وحده... معبود برحقی جز الله نيست، شريک و انبازی او را نيست، و پادشاهی و سپاس خاص از آن اوست و او بر همه چيز توانا است، و حول و قوه ای جز بتوفيق و ياری حق تعالی ميسر نيست، و نمی پرستيم، جز اورا، او خداوند نعمت و فضيلت است و خاص اوراست ثنای نيکو، معبود برحقی جز الله نيست، در حاليکه اعمال مان را خالص برای او انجام می دهيم، هر چند کافران را ناخوش آيد. ابن زبير رضی الله عنهما گفت: رسول الله صلی الله عليه وسلم بعد از هر نماز فريضه آنرا می گفت.

- وعنْ أبي هُريرةَ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ فُقَرَاءَ المُهاجِرِينَ أَتَوْا رَسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقالُوا: ذَهب أهْلُ الدُّثُورِ بالدَّرجَاتِ العُلى ، وَالنِّعِيمِ المُقيم: يُصَلُّونَ كَما نُصلِّي، وَيصُومُونَ كما نَصُوم، ولهمُ فَضْلٌ مِنْ أمْوال: يحجُّون، ويَعْتَمِرُون، وَيُجاهِدُون، ويتَصَدَّقُون. فقالَ: « ألا أُعلمُكُمْ شَيْئاً تُدْرِكُونَ بِهِ مَنْ سبَقَكُم، وتَسبِقُونَ بِهِ منْ بَعْدكُم. ولا يَكُونُ أَحَدٌ أَفْضلَ مِنْكُمْ إلاَّ مَنْ صَنَعِ مِثلَ ما صَنَعْتُم؟ » قالُوا: بَلَى يا رسول اللَّه، قال: «تُسبِّحُون، وتَحْمدُونَ وتُكَبِّرُون، خلْفَ كُلِّ صلاةٍ ثلاثاً وثَلاثينَ » قال أبُو صالحٍ الرَّاوي عنْ أبي هُرَيْرة، لمَّ سئِل عنْ كيْفِيةِ ذِكْرِهن، قال: يقول: سُبْحان اللَّه، والحمْدُ للَّه، واللَّه أكْبر، حتَّى يكُونَ مِنْهُنَّ كُلِّهنَّ ثلاثاً وثلاثين. متفقٌ عليهِ  وزاد مُسْلمٌ في روايتِه: فَرجع فُقَراءُ المُهَاجِرِينَ إلى رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فقالوا: سمِع إخْوانُنا أهلُ الأمْوال بِما فعَلْنَا، ففعَلُوا مِثْله؟ فقالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ذلكَ فَضْلُ اللَّه يُؤْتِيهِ منْ يشاءُ » .

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت شده که گفت:فقرای مهاجرين خدمت رسول الله صلی الله عليه وسلم آمده و گفتند: ثروتمندان مرتبه های بلند و نعيم ابدی را نائل شدند، مثل ما نماز گزارده و روزه می گيرند و برای آنها فضيلتی است بر ما از اموالی که دارند، حج می کنند و عمره می نمايند و جهاد نموده و صدقه می دهند.

فرمود: آيا بشما تعليم ندهم چيزی را که بدان کسانی را که از شما پيشی گرفته اند، دريافته و از کسانيکه بعد از شما اند، سبقت کنيد و هيچکس بهتر از شما نباشد، مگر کسيکه عمل شما را انجام دهد!

گفتند: آری يا رسول الله صلی الله عليه وسلم!

فرمود: اينکه 33 بار در عقب هر نماز سبحان الله و الحمد لله و الله اکبر بگوئيد.

ابو صالح راوی از ابو هريره رضی الله عنه گفت: چون از چگونگی ذکر شان پرسيده شد، گفت: می گويند: سبحان الله و الحمد لله و الله اکبر تا اينکه از هر کدام آن 33 بار پوره شود.

و مسلم در روايتش افزوده که: سپس فقرای مهاجرين خدمت رسول الله صلی الله عليه وسلم باز گشته و گفتند: برادران ثروتمند ما از کار ما خبر شده و مثل آن را انجام دادند.

رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: اين فضل خدا است بهر کسيکه بخواهد آن را می دهد.

- وعنْهُ عنْ رَسُولِ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « مَنْ سَبَّحَ اللَّه في دُبُرِ كُلِّ صلاةٍ ثَلاثاً وثَلاثين، وَحمِدَ اللَّه ثَلاثاً وثَلاثين، وكَبَّرَ اللَّه ثَلاثاً وَثَلاثينَ وقال تَمامَ المِائَة: لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَه لا شَريك له، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحمْد، وهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِير، غُفِرتْ خطَاياهُ وإن كَانَتْ مِثْلَ زَبدِ الْبَحْرَ » رواهُ مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه بعد از هر نماز 33 بار سبحان الله و 33 بار الحمد لله و 33 بار الله اکبر گفته و برای اتمام صد بگويد: لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَه لا شَريك له، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحمْد، وهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ. گناهانش آمرزيده می شود، هر چند مثل کف دريا باشد.

- وعنْ كعْبِ بن عُجرْةَ رضي اللَّه عَنْهُ عَنْ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « مُعقِّبَاتٌ لا يَخِيبُ قَائِلُهُنَّ ­ أَو فَاعِلُهُنَّ ­ دُبُرَ كُلِّ صلاةٍُ مكتُوبة: ثَلاثاً وثَلاثينَ تَسْبِيحَة، وَثَلاثاً وَثَلاثِينَ تَحْمِيدَة، وَأَرْبَعاً وثَلاثِينَ تَكبِيرةً » رواه مسلم.

- از کعب بن عجره رضی الله عنه روايت است که:

رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: تسبيحاتی است که انجام دهنده يا گويندهء آن در عقب هر نماز فريضه محروم نمی گردد، 33 بار سبحان الله و 33 بار الحمد لله و 34 بار الله اکبر.

- وعنْ سعدِ بن أبي وقاص رضي عنْهُ أنَّ رَسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كانَ يَتَعوَّذُ دُبُر الصَّلَواتِ بِهؤلاءِ الكلِمات: « اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الجُبْنِ والْبُخلِ وَأَعوذُ بِكَ مِنْ أنْ أُرَدَّ إلى أرْذَل العُمُرِ وَأعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الدُّنْيا، وأَعوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ القَبر » رواه البخاري.

- از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه روايت شده که:رسول الله صلی الله عليه وسلم در عقب هر نماز به اين سخنان پناه می جست: اللهم... بار خدايا من از ترس و بخل و از اينکه به پست ترين عمر باز گردانده شوم و از فتنهء دنيا و عذاب قبر بتو پناه می جويم.

- وعنْ معاذٍ رضي اللَّه عَنْهُ أَنَّ رسُول اللّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أَخَذَ بيَدِهِ وقال: « يَا مُعَاذ، وَاللَّهِ إنِّي لأُحِبُّكَ » فقال: « أُوصِيكَ يَا معاذُ لا تَدعَنَّ في دُبُرِ كُلِّ صَلاةٍ تقُول: اللَّهُمَّ أعِنِّي على ذِكْرِك، وشُكْرِك، وَحُسنِ عِبادتِكَ » .   رواهُ أبو داود بإسناد صحيح.

- از معاذ رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم دست وی را گرفته و گفت: ای معاذ سوگند به خدای جل جلاله که ترا دوست می دارم و فرمود: ای معاذ ترا سفارش می کنم تا در عقب هر نماز ترک ننمائی که بگوئی: اللهم... بار خدايا! مرا بياد خويش و سپاس و شکر و عبادت نيکت ياری فرما!

- عنْ أبي هُريْرة رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « إذا تَشَهَّد أَحدُكُمْ فَليسْتَعِذ بِاللَّه مِنْ أرْبَع، يقول: اللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُ بِكَ مِنْ عذَابِ جهَنَّم، وَمِنْ عَذَابِ القَبرِ، وَمِنْ فِتْنةِ المحْيَا والمَمات، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ المَسِيح الدَّجَّالِ » . رواه مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: هرگاه يکی از شما در تشهد بنشيند، بايد از چهار چيز به خداوند پناه جسته و بگويد: اللهم انی اعوذ بک من عذاب جهنم... خدايا! من از عذاب دوزخ و عذاب قبر و از فتنهء زندگی و مرگ و از شر فتنهء دجال مسيح بتو پناه می جويم.

- وعنْ عَلِيٍّ رضي اللَّه عنْهُ قال: كانَ رَسُولُ اللَّهِ إذا قام إلى الصَّلاةِ يكونُ مِنْ آخِر ما يقولُ بينَ التَّشَهُّدِ والتَّسْلِيم: « اللَّهمَّ اغفِرْ لي ما قَدَّمتُ وما أَخَّرْت، وما أَسْرَرْتُ ومَا أعْلَنْت، وما أَسْرفْت، وما أَنتَ أَعْلمُ بِهِ مِنِّي، أنْتَ المُقَدِّم، وَأنْتَ المُؤَخِّر، لا إله إلاَّ أنْتَ » رواه مسلم.

- از علی رضی الله عنه روايت است که:چون رسول الله صلی الله عليه وسلم به نماز می ايستاد، آخرين چيزی که در بين تشهد و سلام می گفت: اين دعا بود که: اللهم اغفر لی ما... بار خدايا بيامرز برايم آنچه را که در گذشته و آينده و پنهان و آشکار انجام دادم (و می دهم) و آنچه از حد گذری نمودم و آنچه تو از من به آن دانا تری. تو سبقت دهنده و جلو برنده و هم به عقب اندازنده ای، و معبود برحقی جز تو وجود ندارد.

- وعنْ عائشةَ رضي اللَّه عنْهَا قَالَت: كانَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يُكْثِرُ أنْ يقولَ في رُكُوعِهِ وَسُجُودِه: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدك، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي » متفقٌ عليه.

- از عائشه رضی الله عنها روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم در رکوع و سجدهء خويش اين دعا را زياد می گفت که: سبحانک اللهم... پاکيست ترا ای خدا، پروردگار مان ثنای ترا می گويم، پروردگارا برايم آمرزش نما.

- وَعَنْهَا أنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  كانَ يَقُولُ في رُكوعِهِ وسجودِه: « سُبُّوحٌ قدُّوسٌ ربُّ الملائِكةِ وَالرُّوحِ » رواه مسلم.

- از عائشه رضی الله عنها روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم در رکوع و سجدهء خويش می فرمود: سبوح قدّوس.. رکوع و سجدهء من برای ذاتيست که در منتهای پاکی و طهارت است و پروردگار فرشتگان و روح (جبرئيل) می باشد.

- وعَنِ ابن عَبَّاسٍ رضي اللَّه عنْهُما أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  قال: « فَأَمَّا الرُّكوعُ فَعَظِّموا فيهِ الرَّب،وأمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا في الدُّعاء فَقَمِنُّ أنْ يُسْتَجَاب لَكُمْ » رواه مسلم.

- از ابن عباس رضی الله عنهما روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: در رکوع پروردگار را به بزرگی ياد کنيد و در سجده به دعاء بکوشيد، زيرا سزاوار است که دعای شما در آن مورد، قبول قرار گيرد.

- وعن أبي هريرةَ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  قال: « أقربُ ما يَكونُ العبْدُ مِن ربِّهِ وَهَو ساجد، فَأَكثِرُوا الدُّعاءَ » رواهُ مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: حالتی که بنده به پروردگارش نزديکتر است، حالت سجده است، پس در آن زياد دعا کنيد.

- وعنهُ أنَّ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم كانَ يقُولُ في سُجُودِهِ اللَّهُمَّ اغفِرْ لي ذَنبي كُلَّه: دِقَّه وجِلَّه، وأَوَّله وَآخِرَه، وعلانيته وَسِرَّه » رواهُ مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم در سجده اش می فرمود: اللهم اغفر لی ذنبی... پروردگارا! همهء گناهان کوچک و بزرگ و اول و آخر و آشکارا و پنهانم را بيامرز!

- وعنْ عائشةَ رضي اللَّه عنْها قالَت: افتَقدْتُ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم ذَاتَ لَيْلَة، فَتَحَسَّسْتُ، فَإذَا هُو راكعٌ ­ أوْ سَاجدٌ ­ يقول: « سُبْحَانكَ وبحمدِك، لا إلهَ إلاَّ أنْتَ » وفي رواية: فَوقَعَت يَدِي على بَطْنِ قَدميه، وهُوَ في المَسْجِد، وهما منْصُوبتان، وَهُوَ يَقُول: « اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِرضَاكَ مِنْ سَخَطِك، وبمُعافاتِكَ مِنْ عُقوبتِك، وَأَعُوذُ بِك مِنْك، لا أُحْصِي ثَنَاءً عليكَ أَنْتَ كما أثنيتَ على نَفْسِكَ » رواهُ مسلم.

- از عائشه رضی الله عنها روايت است که:شبی پيامبر صلی الله عليه وسلم را گم کردم، بعد ايشان را جستجو نمودم و ديدم که رکوع يا سجده نموده و می فرمود: سبحانک... پاکيست ترا و به حمد و ثنای تو مشغوليم، معبود برحقی جز تو نيست.

و در روايتی آمده که: دستم کف پايشان را لمس کرد، در حاليکه ايشان در مسجد بودند و پاهای شان ايستاده بود و می فرمود: اللهم انی اعوذ... بارخدايا! من از خشمت به رضای تو و از عذابت به عافيت و بخششت و از خشم تو به خودت پناه می جويم و ثنايت را چنانچه خود بر خويشتن ثنا گفته ای شمارش نتوانم.

- وعنْ سعدِ بن أبي وقاصٍ رضي اللَّه عنْهُ قال: كُنَّا عِنْد رسُولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم فقال: « أَيعجِزُ أَحدُكم أنْ يكْسِبَ في كلِّ يوْمٍ أَلف حَسنَة، » فَسَأَلَهُ سائِلٌ مِنْ جُلَسائِه: كيفَ يكسِبُ أَلفَ حَسنَة؟ قال: « يُسَبِّحُ مِائةَ تَسْبِيحة، فَيُكتَبُ لهُ أَلفُ حسَنَة، أوْ يُحَطُّ عنْهُ ألفُ خَطِيئَةٍ » رواه مسلم.

- از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه روايت شده که گفت:ما نزد رسول الله صلی الله عليه وسلم بوديم و فرمود: آيا عاجز می شود، يکی از شما که هزار نيکی انجام دهد؟

شخصی از همنشينانش پرسش نموده و گفت: چگونه يکی از ما می تواند که هزار نيکی انجام دهد؟

فرمود: صد بار سبحان الله می گويد برايش هزار نيکی نوشته می شود، يا اينکه از او هزار گناه کم می شود.

- وعنْ أبي ذَرٍّ رضي اللَّه عنْهُ أَنَّ رسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « يُصْبِحُ عَلى كُلِّ سُلامَى مِنْ أَحدِكُمْ صَدَقة: فكُلُّ تَسْبِيحةٍ صدقَة، وكُلُّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَة، وَكُلُّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَة، وكُلُّ تَكْبِيرةٍ صدقَة، وَأَمْرٌ بِالمعْرُوفِ صَدقَة، وَنَهْيٌ عَنِ المُنكَرِ صدقَة. وَيُجْزِيءُ مِنْ ذلكَ ركْعتَانِ يَرْكَعُهُما منَ الضُّحَى » رواه مسلم.

- از ابو ذر رضی الله عنه روايت شده که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: بر هر بند و مفصل شما صدقه لازم می گردد. پس هر سبحان الله، هر الحمد لله و هر لا اله الا الله و هر الله اکبر صدقه است و امر به معروف و نهی از منکر صدقه است و کفايت می کند از جای اينها دو رکعتی که در چاشتگاه می گزارد.

- وعَنْ أُمِّ المؤمنينَ جُوَيْرِيَةَ بنتِ الحارِثِ رضي اللَّه عَنْها أنَّ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم خَرجَ مِنْ عِنْدِهَا بُكرَةً حِينَ صَلَّى الصُّبْحَ وهِيَ في مسْجِدِهَا، ثُمَّ رَجع بَعْد أَنْ أَضْحى وهَي جَالِسةٌ فقال: « مازلْتِ على الحال التي فارَقْتُكَ عَلَيْهَا؟ » قالَت: نَعم: فَقَالَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « لَقَدْ قُلْتُ بَعْدِكِ أرْبَعَ كَلمَاتٍ ثَلاثَ مرَّات، لَوْ وُزِنَتْ بمَا قُلْتِ مُنْذُ الْيَومِ لَوَزَنْتهُن: سُبْحَانَ اللَّهِ وبحمْدِهِ عَدَدَ خَلْقِه، وَرِضَاءَ نَفْسِه، وَزِنَةَ عرْشِه، ومِداد كَلمَاتِه » رواه مسلم.

وفي روايةٍ له: سُبْحانَ اللَّهِ عددَ خَلْقِه، سُبْحَانَ اللَّهِ رِضَاءَ نَفْسِه، سُبْحانَ اللَّهِ زِنَةَ عَرْشِه، سُبْحَانَ اللَّهِ مِداد كَلماتِهِ » .

 وفي روايةِ الترمذي: « ألا أُعلِّمُكِ كَلماتٍ تَقُولِينَها؟ سُبْحانَ اللَّهِ عَدَدَ خلْقِه، سُبْحانَ اللَّهِ عَددَ خَلْقِه، سُبْحانَ اللَّه عدد خَلْقِه، سُبْحانَ اللَّه رضا نَفْسِه، سُبْحان اللَّهِ رضا نَفْسِهِ، سُبْحانَ اللَّه رضا نَفْسِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه » .

- از ام المؤمنين جويريه بنت حارث رضی الله عنها روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم صبحدمی بعد از ادای نماز صبح از نزدش برآمد، در حاليکه وی در مسجد خويش بود و بعد از چاشت بازگشت، در حاليکه وی نشسته بود و فرمود: هنوز بر حالی هستی که از تو جدا شدم؟

گفت: بلی!

پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: بعد از تو چهار کلمه را سه بار گفتم که اگر وزن شود به آنچه که تا هنوز گفتی با آن برابری می کند: سُبْحَانَ اللَّهِ وبحمْدِهِ عَدَدَ خَلْقِه، وَرِضَاءَ نَفْسِه، وَزِنَةَ عرْشِه، ومِداد كَلمَاتِه.

و در روايتی از وی آمده که: سُبْحانَ اللَّهِ عددَ خَلْقِه، سُبْحَانَ اللَّهِ رِضَاءَ نَفْسِه، سُبْحانَ اللَّهِ زِنَةَ عَرْشِه، سُبْحَانَ اللَّهِ مِداد كَلماتِهِ.

و در روايت ترمذی آمده که: آيا بتو کلماتی را ياد ندهم که آنرا بگوئی؟ پاکيست خداوند را به عدد مخلوقاتش و پاکيست خدا را به اندازهء که رضايت او حاصل گردد و پاکيست خدا را هموزن عرشش و پاکيست خدا را به اندازهء رنگ قلم کلماتش.

- وعنْ أبي مُوسَى الأشعري، رضي اللَّه عنه، عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم  ، قال: «مَثَلُ الذي يَذكُرُ ربَّهُ وَالذي لا يذكُرُه، مَثَل الحيِّ والمَيِّتِ » رواهُ البخاري.

ورواه مسلم فقال: « مَثَلُ البَيْتِ الَّذي يُذْكَرُ اللَّه فِيه، وَالبَيتِ الذي لا يُذْكَرُ اللَّه فِيه، مَثَلُ الحَيِّ والمَيِّتِ » .

- از ابو موسی اشعری رضی الله عنه روايت است که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: صفت کسی که خدا را ياد می کند، و آن که ياد نمی کند، مانند زنده و مرده است.

و در روايت مسلم آمده که فرمود: و صفت خانه ای که در آن ذکر خدا می شود، و خانه ای که در آن ذکر خدا نمی شود، مانند زنده و مرده است.

- وعنْ أبي هُريرة، رضي اللَّه عنْه، أنَّ رسُولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « يقُولُ اللَّه تَعالى : أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عبدي بي، وأنا مَعهُ إذا ذَكَرَني، فَإن ذَكرَني في نَفْسه، ذَكَرْتُهُ في نَفسي، وإنْ ذَكَرَني في ملا، ذكَرتُهُ  في ملإٍ خَيْرٍ منْهُمْ » متَّفقٌ عليه.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: الله تعالی می فرمايد: من در نزد گمان بنده ام به خويش می باشم، و من با وی هستم چون مرا ياد کند، اگر مرا در پنهانی ياد کند، او را در پنهانی ياد کنم و اگر مرا در ميان جمعی ياد کند، او را در ميان گروهی ياد کنم که از آن گروه بهتر است.

- وعَنْهُ قال: قالَ رَسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « سبقَ المُفَرِّدُونَ » قالوا: ومَا المُفَرِّدُونَ يا رسُول اللَّه؟ قال: « الذَّاكِرُونَ اللَّه كَثيراً والذَّاكِراتُ » رواه مسلم.

- از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که:

رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: سبقت گرفتند مُفَرِّدون!

گفتند: يا رسول الله صلی الله عليه وسلم مفردون کيانند؟

فرمود: مردان و زنانيکه خداوند را زياد ياد می کنند.

-­ وعن جابر رضي اللَّه عَنْهُ قال: سمِعْتُ رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقول: « أَفْضَلُ الذِّكر: لا إله إلاَّ اللَّه » .  رواهُ الترمِذيُّ وقال: حديثٌ حسن.

- از جابر رضی الله عنه روايت شده که گفت:از رسول الله صلی الله عليه وسلم شنيدم که می فرمود: بهترين ذکر لا اله الا الله است.

- وعنْ عبد اللَّه بن بُسْرٍ رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رَجُلاً قال: يا رسُولَ اللَّه، إنَّ شَرائِع الإسْلامِ قَدْ كَثُرتْ علَي، فَأخبرْني بِشيءٍ أتشَبَّثُ بهِ قال: « لا يَزالُ لِسَانُكَ رَطْباً مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ » رواهُ الترمذي وقال: حديثٌ حَسَن.

- از عبد الله بن بسر رضی الله عنه روايت است که وی گفت:يا رسول الله صلی الله عليه وسلم قوانين اسلام بر من ياد شده، مرا بچيزی خبر ده که بدان چنگ زنم؟

فرمود: که هميشه بياد خداوند ترزبان باشی.

- وعنْ جابرٍ رضي اللَّه عنه، عَنِ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال: « منْ قال: سُبْحانَ اللَّهِ وبحَمدِه، غُرِستْ لهُ نَخْلَةٌ في الجَنَّةِ » . رواه الترمذي وقال: حديث حسن.

- از جابر رضی الله عنه روايت شده که:پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: آنکه بگويد: سبحان الله و بحمده برای او درختی از خرما در بهشت نشانده می شود.

- وعن ابن مسْعُودٍ رضي اللَّه عَنْهُ قال: قال رسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم « لَقِيتُ إبراهيمَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لَيْلَةَ أُسْرِيَ بي فقال: يا مُحمَّدُ أقرِيءْ أُمَّتَكَ مِنِّي السَّلام، وأَخبِرْهُمْ أنَّ الجنَّةَ طَيِّبةُ التُّرُبةِ، عذْبةُ الماءِ، وأنَّها قِيعانٌ وأنَّ غِرَاسَها: سُبْحانَ اللَّه، والحمْدُ للَّه، ولا إله إلاَّ اللَّه واللَّه أكْبَرُ ». رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسن.

- از ابن مسعود رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: ابراهيم عليه السلام را در شب اسراء ملاقات نمودم، فرمود: ای محمد صلی الله عليه وسلم به امتت از من سلام برسان و خبر شان ده که بهشت دارای خاکی نيکو، آبی شيرين و جايگاه فراخی است و دانهء آن سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر است.

- وعنْ أَبي الدِّرداءِ ، رضيَ اللَّه عَنْهُ قال: قالَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أَلا أُنَبِّئُكُم بِخَيْرِ أَعْمَالِكُم، وأَزْكَاهَا عِند مليكِكم، وأَرْفعِها في دَرجاتِكم، وخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ إِنْفَاق الذَّهَبِ والفضَّة، وخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقوْا عدُوَّكم، فَتَضربُوا أَعْنَاقَهُم، ويضرِبوا أَعْنَاقكُم؟» قالوا: بلَى ، قال: « ذِكُر اللَّهِ تَعالى » .  رواهُ الترمذي، قالَ الحاكمُ أَبو عبد اللَّه: إِسناده صحيح.

- از ابو الدرداء رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: آيا شما را از بهترين و پاکترين اعمالتان در نزد پادشاه تان خبر نسازم؟ اعمالی که از همه بيشتر سبب ازدياد درجات شما گرديده و از خرج کردن طلا و نقره و از اينکه با دشمن تان روبرو شده گردنهای شان را بزنيد و يا گردنهای شما را بزنند، بهتر است؟

گفتند: آری!

فرمود: ياد خداوند تعالی.

- وعن سعْدِ بنِ أَبي وقَّاصٍ رضي اللَّه عَنْهُ أَنَّهُ دَخَل مع رسولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم على امْرأَةٍ وبيْنَ يديْهَا نَوىً ­ أَوْ حصىً ­ تُسبِّحُ بِه فقال: « أَلا أُخْبِرُك بما هُو أَيْسرُ عَليْكِ مِنْ هذا ­ أَوْ أَفْضَلُ » فقال: « سُبْحانَ اللَّهِ عددَ مَا خَلَقَ في السَّماءِ ، وَسُبْحانَ اللَّهِ عددَ ما خَلَقَ في الأَرْض، سُبحانَ اللَّهِ عددَ ما بيْنَ ذلك، وسبْحانَ اللَّهِ عدد ما هُوَ خَالِق. واللَّه أَكْبرُ مِثْلَ ذلك، والحَمْد للَّهِ مِثْل ذلك، ولا إِله إِلا اللَّه مِثْل ذلك، ولا حوْل ولا قُوَّةَ إِلاَّ باللَّه مِثْلَ ذلك » . رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسن.

- از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه روايت است که:وی همراه با رسول الله صلی الله عليه وسلم بر زنی داخل شد، در حاليکه پيش روی او دانه ای خستهء خرما يا ريگ بود که بدان تسبيح می گفت.

فرمود: آيا با خبرت نسازم بدانچه که برايت بهتر و آسانتر باشد؟ پس فرمود: سبحان الله... پاکيست خدا را عدد آنچه ميان آن دو آفريد و پاکيست خدا را عدد آنچه آفريننده است و الله اکبر مثل آن و الحمد لله همچنان و لا حول و لا قوة الا بالله همچنان و به همان اندازه.

- وعنْ أَبي مُوسى رضي اللَّه عنْه قال: قالَ لي رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « أَلا أَدُلُّك على كَنْزٍ مِنْ كُنُوزِ الجنَّة؟ » فقلت: بلى يا رسول اللَّه، قال: « لا حول ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ » متفقٌ عليه.

- از ابو موسی رضی الله عنه روايت است که:رسول الله صلی الله عليه وسلم برايم فرمود: آيا ترا به گنجی از گنجهای بهشت راهنمائی نکنم؟

گفتم: آری يا رسول الله صلی الله عليه وسلم!

فرمود: لا حول ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ