- باب کراهيت ستايش در روبروی شخصی که بر او از فسادی مثل خود بينی و غيره هراس شود

- باب کراهيت ستايش در روبروی شخصی که بر او از فسادی مثل خود بينی و غيره هراس شود و روا بودن آن در مورد کسی که از اين موضوع در امان باشد

- عَنْ أبي مُوسى الأشْعرِيِّ رضي اللَّهُ عَنْهُ قَال: سَمِعَ النَّبيُّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم رَجُلاً يُثْني عَلَى رَجُلٍ وَيُطْرِيهِ في المدْحَة، فَقَال: « أهْلَكْتُم، أوْ قَطعْتُمْ ظَهرَ الرَّجُلِ » متفقٌ عليه.

- از ابو موسی اشعری رضی الله عنه روايت است که گفت:پيامبر صلی الله عليه وسلم شنيد که مردی، مردی را ثنا نموده و در توصيفش مبالغه می کند.

فرمود: نابود ساختيد، يا فرمود: کمر مرد را بريديد.

- وَعَنْ أبي بَكْرَة رضي اللَّه عنْهُ أنَّ رجُلاً ذَكِرَ عِنْدَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، فَأَثْنَى عَلَيْهِ رَجُلٌ خَيْرا، فَقَالَ النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « ويْحَكَ قَطَعْت عُنُقَ صَاحِبكَ » يقُولُهُ مِرَاراً « إنْ كَانَ أحَدُكُمْ مَادِحاً لا مَحَالَة، فَلْيَقُل: أَحْسِبُ كَذَا وكَذَا إنْ كَانَ يَرَى أنَّهُ كَذَلِك، وَحَسِيبُهُ اللَّه، ولاَ يُزَكَّى علَى اللَّهِ أحَدٌ » متفق عليه.

- از ابوبکره رضی الله عنه روايت است که:

مردی در حضور پيامبر صلی الله عليه وسلم ياد کرده شد و مردی بر وی ثنای خير گفت.

پيامبر صلی الله عليه وسلم فرمود: وای بر تو گردن رفيقت را بريدی. آن را بار بار می گفت: هرگاه يکی از شما خواهی نخواهی ستايش کننده است، بايد بگويد: گمان می کنم که او چنين و چنان است. اگر می ديدکه او همچنان است و خداوند محاسبه کنندهء اوست و هيچکس بر خداوند تزکيه نمی شود.

- وَعَنْ هَمَّامِ بنِ الْحَارِث، عنِ المِقْدَادِ رضي اللَّه عَنْهُ أنَّ رَجُلاً جعَل يَمْدَحُ عُثْمَانَ رضي اللَّه عنه، فَعَمِدَ المِقْداد، فَجَثَا عَلَى رُكْبَتَيْه، فَجَعَلَ يَحْثُو في وَجْهِهِ الْحَصْبَاءَ، فَقَالَ لَهُ عُثْمَان: مَا شَأْنُك؟ فَقَال: إنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَال: « إذَا رَأَيْتُمُ المَدَّاحِين، فَاحْثُوا في وَجُوهِهِمُ التُّرابَ » رَوَاهُ مسلم.

 فَهَذِهِ الأحَادِيثُ في النَّهْي، وَجَاءَ في الإبَاحَةِ أحَادِيثُ كثِيرَةٌ صَحِيحَة.

 قَالًَ العُلَمَاءُ : وَطريقُ الجَمْعِ بَيْنَ الأحَادِيثِ أنْ يُقَال: إنْ كَانَ المَمْدُوحُ عِنْدَهُ كَمَالُ إيمَانٍ وَيَقِين، وَريَاضَةُ نَفْس، وَمَعْرِفَة تَامَّةٌ بِحَيْثُ لا يَفْتَتِن، وَلا يَغْتَرُّ بِذَلِك، وَلا تَلْعَبُ بِهِ نَفْسُه، فَلَيْسَ بِحَرَامٍ وَلا مَكْرُوه، وإنْ خِيفَ عَلَيْهِ شَيءٍ منْ هَذِهِ الأمُورِ كُرِهَ مَدْحُهُ  في وَجْهِهِ كَرَاهَةً شَدِيدَة، وعَلَى هَذَا التَّفْصِيلِ تُنزَّلُ الأحاديثُ المُختَلفَة في ذَلِك. وَمِمَّا جَاءَ في الإبَاحَةِ قَوْلُهُ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لأبي بَكْرٍ رضي اللًَّه عَنْه: « أرْجُو أنْ تَكُونَ مِنْهُمْ » أي: مِنَ الَّذِينَ يُدْعَوْنَ مِنْ جَمِيعِ أبْوابِ الْجَنَّةِ لِدُخُولِهَا، وفي الحَديثِ الآخَر: « لَسْتَ مِنْهُمْ » أي: لَسْتَ مِنَ الَّذِينَ يُسْبِلُونَ أُزُرَهُمْ خُيَلاءَ . وَقَالَ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم لِعُمَرَ رضي اللَّه عَنْه: « مَا رَآكَ الشَّيْطَانُ سَالِكاً فَجّا إلاَّ سلكَ فَجّا غَيْرَ فَجِّك » ، وَالأحَادِيثُ في الإبَاحَةِ كَثِيرَة، وَقَدْ ذَكَرْتُ جُمْلَةً مِنْ أطْرَافِهَا في كتاب: « الأذْكَار » .

- از همام بن حارث از مقداد رضی الله عنه روايت است که گفت:مردی آغاز به ستايش عثمان رضی الله عنه کرد. مقداد رضی الله عنه دو زانو نشسته و شروع به پاشيدن سنگريزه به رويش نمود.

عثمان رضی الله عنه به او گفت: چکار می کنی؟

گفت: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: چون مداحان و ستايشگران را ديديد به رويشان خاک بپاشيد.

اين احاديث وارده در منع است و در اباحت مدح احاديث صحيحهء زيادی آمده است.

علماء می گويند که: راه جمع کردن بين احاديث اين است که گفته شود، هرگاه مدح شده دارای کمال ايمان و يقين و رياضت نفس و شناخت کامل باشد، بنحوی که به فتنه نيفتاده و بدان مغرور نشده و نفسش با او بازی نکند، پس نه حرام است و نه مکروه و اگر بر وی از چيزی از اين امور ترسيده شود و مدح و ستايش او روبرويش دارای کراهيتی شديد است.

و به اين تفصيل احاديث مختلفه در اين مورد توجيه می شود.

و از جملهء آنچه که مورد اباحت آمده، فرمودهء آنحضرت صلی الله عليه وسلم برای ابوبکر رضی الله عنه است:

اميدوارم که تو از جملهء آنها باشی، يعنی از جملهء کسانی که از همهء دروازه های بهشت برای ورود به آن دعوت می شوند.

و در حديث ديگر آمده که: تو از آنها نيستی، يعنی از جملهء کسانی که از روی تکبر شلوار شان را می کشانند، نيستی.

و هم صلی الله عليه وسلم برای عمر رضی الله عنه فرمود: هيچگاه شيطان ترا نديد که به راهی روانی، مگر اينکه به راه ديگری غير از راهی که تو می روی رفت.

و احاديث در مورد اباحت زياد است و گوشهء از آن را در کتاب "اذکار" ذکر نموديم.